Dagelijks archief: woensdag 8 februari 2006

heldenstad

Premiere van Blockade van Sergej Loznitsa
op het Filmfestival van Rotterdam

Vorig jaar juni kwam ik al zwervend over het Vasilevsky Ostra in Sint-Petersburg op een militaire begraafplaats terecht waar slachtoffers liggen van de blockade van Leningrad (1941-43). De grote herdenking (60 jaar na de overwinning op het fascisme) was een maand eerder geweest en overal op de begraafplaats stonden nog erekransen met plastic bloemen en rode sterren. Het 900-dagen durende beleg van Leningrad heeft aan ongeveer 640.000 slachtoffers het leven gekost, eenderde van de toenmalige bevolking.

Dat Leningrad na de Grote Vaderlandse Oorlog tot Heldenstad zou worden uitgeroepen stond waarschijnlijk voor het beleg al in de draaiboeken. De jonge Sovjet Unie had mythen (dus helden) nodig en Stalin besloot dat de inwoners niet mochten evacueren en zo werden honderdduizenden ten dode opgeschreven. De meeste slachtoffers vielen niet door vijandelijk vuur maar door honger en kou, vooral tijdens de barre wintermaanden.

blockade Leningrad
straatbeeld tijdens het beleg van Leningrad

Op het Filmfestival van Rotterdam is de film Blockade de Russische cineast Sergej Loznitsa in premiere gegaan. De film is opgebouwd uit gevonden filmfragmenten uit de archieven in Moskou en toont een indrukwekkend beeld van het gruwelijkste beleg aller tijden.

Het beeld bestaat uitsluitend uit materiaal over de belegering van Leningrad tijdens de Tweede Wereldoorlog, dat Sergej Loznitsa vond in de archieven in Moskou. Door de van oorsprong zwijgende opnamen van een nauwgezet gereconstrueerde en haast perfecte geluidsband te voorzien, lijken de scènes van het dagelijks leven onder het beleg zich in het heden af te spelen. Door de montage niet te verknippen maar de scènes de ruimte te geven een verhaal te vertellen, ontrekken de scènes zich aan de specifieke historische gebeurtenissen en gaan een nieuw leven lijden. Ze roepen niet zozeer herinneringen op aan een verleden, maar worden een adembenemende reanimatie van de werkelijkheid.
 
Bron: filmfestivalrotterdam.com
blockade Leningrad
In seinem jüngsten Film Blockade , den Loznitsa erst vor wenigen Wochen fertiggestellt hat, ist die Arbeit auf der Tonspur ganz entscheidend. Der Film ist ein historisches Portrait Leningrads während der Blockade im Zweiten Weltkrieg, das Loznitsa ausschließlich aus Material aus den Moskauer Archiven zusammengestellt hat. Loznitsa imaginiert zu dem stummen Geschehen im Bild eine Tonspur, synchronisiert nachträglich, was auf Bildebene zu sehen ist, ordnet Geräusche zu, die auf der Tonspur unterstützen, was sich im Bild ereignet. Die Töne sind technisch vollkommen, genau zum Bild gesetzt und erzeugen eine unausweichliche, akustische Präsenz der Szenen, so als würden sie im Moment passieren. Durch diese Arbeit auf der Tonspur, entreißt Loznitsa die Bilder dem Aspekt des Archivierten, Vergangenen; er “reanimiert” sie und verlegt die Bilder wieder dahin, woher sie einst kamen: in die Mitte eines sich im Moment des Filmens ereignenden Lebens.
 
Im Kontext seiner eigenen Filme wirkt Blockade wie ein Film, in dem auch die Bilder Loznitsa selbst zugeordnet werden können. Auch Blockade faßt wiederkehrende Szenen zu längeren thematischen Sequenzen zusammen, gibt den Archivbildern dadurch Dauer, die ihnen eine ganz spezifische Präsenz verleiht. Szenerien, wie das Aufsammeln des Bausschutts nach einem Bombenangriff und das Abtransportieren von Leichen mit Handwägen, ruft Loznitsa nicht als einmalige historische Situation auf, sondern bündelt sie zu wiederkehrenden Handlungen. Erst in der Wiederholung verlieren die Bilder das Präteritum einer vergangen Zeit und erhalten in der Wiederkehr den Charakter historischen Präsens, eines quasi präsenten Lebens. Das Vergangene zur Gegenwart machen – bei Loznitsa erhält der Zeitenwechsel immer auch die Dimension der Metapher. Die Blockade ist auch noch heute auszumachen, die Geschichte kommt nicht voran in Russland, sondern dreht sich, wie die Kamera beim weitläufigen 360-Grad-Schwenk, im Kreis.

foto’s op Voice of Russia.