16 | februari | 2006 | Woest & Vredig

De chromatische hoogspanning van Skrjabin

Op dit moment luister ik veel naar de symfonieën van Aleksandr Skrjabin. Ook heb ik het pianoconcert uit 1896 weer eens uit de kast gehaald, een vroeg werk van de componist in laat-romantische Chopinstijl. Na 1900 voert Skrjabin de chromatische spanning steeds hoger op om tenslotte bijna zelf op te lossen in het Prometheus-akkoord (1910). Zelf zei hij over zijn mystieke akkoord: ‘De melodie is een gedesintegreerde harmonie en de harmonie is een verdichte melodie’

Composer and theosophist Alexander Scriabin’s so called mystic chord, actually called the synthetic chord by Scriabin, consists of the pitch classes: C, F#, Bb, E, A, D. An augmented fourth, diminished fourth, augmented fourth, and two perfect fourths. It is a quartal hexachord.

Bron: en.wikipedia.org

In mijn aantekeningen over Skrjabin vond ik overigens nog het volgende citaat, overgeschreven uit een of ander handboek musicologie:

Skrjabin heeft geleefd in de roes van het Tristan-akkoord. Alle akkoorden staan bij hem onder chromatische hoogspanning. De rustige drieklank wordt stilaan uitgeschakeld. Nieuwe akkoorden worden gevormd door een steeds maar hogere opeenstapeling van tertsen.

Nadat hij de wellust van de dominante none (5-klank) had uitgeput, woekerden undecimen en tredecimen (6- en 7- klanken) in allerlei geëxalteerde vormen. Het accoord uit Skrjabin’s tweede scheppingsperiod kan ook bepaald worden als een opeenstapeling van kwarten, waar de tritonus de scepter zwaait. Dit klankenagregaat kwam de toondichter voor als geschikste uitdrukking van zijn mystiek smachten.

Vorige week schreef ik hier al iets over Skrjabin’s visionaire ideëen. Tijdens de uitvoering van het vuurgedicht Prometheus moest een kleurenklavier (soort lichtorgel) kleurmengingen projecteren op een wit scherm. Voor zijn hallucinerende compostitie Mysterium dat hij niet meer heeft kunnen voltooien, moest bij de uitvoering behalve kleur ook geur worden toegevoegd, om de extase hoger op te voeren.

Partituur van Prometheus met de relatie tussen de 12 tonen en de kleuren in de kleurencirkel. De bovenste notenbalk is voor het kleurenklavier.

Na Skrjabin’s dood in 1915 wordt zijn werk regelmatig uitgevoerd met een “lichtshow”. In danceclub Now&Wow (Rotterdam) werd in 2002 Le Poeme de l’ Extase in een lichtshow met de naam Skrjabin’s Ecstacy ten gehore gebracht met visuele effecten van videokunstenaar en veejay Gerald van der Kaap Beeldend kunstenaar Peter Struyken maakte in 1998 een serie stills bij het vuurgedicht Prometheus.

Skrjabin Genootschap | Skrjabin en Kandinsky

In de voetsporen van Heidegger

Volgens Hannah Arendt trok er door het denken van haar leermeester Martin Heidegger een storm. “Hij komt uit het oeroude en wat hij achterlaat, is iets volmaakts, dat zoals al het volmaakte terugvalt aan het oeroude.” Wij gingen bij de beroemde blokhut in Todtnauberg kijken of Arendt gelijk had.

Voetnoten bij de 19e eeuw

In het Rijk van de Geest is alles tegenwoordige tijd en daar alleen ben je onsterfelijk. Zolang je maar niet vergeten wordt, leef je voort. Maar als je bent weggezonken in het collectieve geheugen, kun je met een lemma op wikipedia.org weer boven water komen.

Amerikaanse Burgeroorlog

Deze serie begon op 9 april 2010, precies 145 jaar na het einde van de Civil War, misschien wel het grootste trauma uit de Amerikaanse geschiedenis. Het laatste artikel verscheen op 3 juli 2013. Dat was precies 150 jaar na de Slag bij Gettysburg, het keerpunt in de oorlog.

Napoleon en zijn schilders

Weinig historische figuren zijn zo vaak geschilderd als Napoleon Bonaparte. Niet alleen tijdens zijn bewind maar ook daarna bleven schilders historische gebeurtenissen vastleggen met Napoleon in het centrum van de aandacht. Geschiedvervalsing. Omdat het moest.

Landschapsschilders uit de Goethezeit

Met de Goethezeit wordt in Duitsland de periode 1770-1830 aangeduid. Niet alleen de filosofie, literatuur, beeldhouwkunst, architectuur en muziek kwamen in het Duitse taalgebied tot bloei maar ook de romantische landschapsschilderkunst.

Schilders in Italië

Tot in de 19e eeuw was de reis naar Italië voor veel kunstenaars een verplicht nummer. Tijdens de Grand Tour werden Venetië, Florence en Rome bezocht waar de meesters bestudeerd werden. Maar het Italiaanse landschap bleek voor veel kunstenaars aantrekkelijker.

De schilder en zijn broodheer

Nu de overheid zich als mecenas heeft teruggetrokken worden veel kunstenaars weer afhankelijk van rijke opdrachtgevers en verzamelaars. Net als vroeger dus, toen veel kunstenaars vaak tegen wil en dank de lakeien van de heersende klasse waren.

De waakzaamheid van het hart

De Philokalia is een verzameling geestelijke geschriften die tussen de vierde en veertiende eeuw (in het Grieks) geschreven zijn en in de achttiende eeuw door de heilige Nikodimos van de berg Athos gebundeld zijn. Zijn tijdgenoot Paisius Velichkovsky maakte een vertaling in het Kerkslavisch.

Ovidius’ Metamorphosen

In de Middeleeuwen was er eigenlijk maar één boek. Na de revolutie van de boekdrukkunst kreeg de Bijbel concurrentie van eigentijdse maar vooral ook van klassieke geschriften. De compilatie van mythen die Ovidius aan het begin van onze jaartelling in klassiek Latijn had samengesteld, werd een inspiratiebron voor ontelbare schilders.

Dantes Divina Commedia

Dante stelt zich het Inferno voor als een trechter die breed begint onder het aardoppervlak en dan toeloopt naar het ijskoude middelpunt van de aarde. Daar zetelt Lucifer. Er zijn negen kringen. Dante en Vergilius ontmoetten er steeds grotere zonden en grotere zondaars.

Wolkenkrabbers

Chicago en New York werden eind 19e eeuw proeftuinen waar de skyscraper dankzij een stalen constructie steeds hoger kon worden. Er lagen ook twee Amerikaanse gedachten aan ten grondslag: "Form follows function" en "The sky is the limit."

Op zoek naar de atoomstijl

In de zomer van 2009 was in het Atomium in Brussel de tentoonstelling A la recherche du “Style Atome” te zien. Het is een swingende stijl uit de jaren vijftig die nog steeds beoefend wordt. Noem het geen retro. De atoomstijl is iets speciaals.

Een avontuur van luitenant Blueberry

In 1963 begon de Franse striptekenaar Jean Giraud (1938-2012) samen met scenarist Jean-Michel Charlier (1924-1989) aan zijn levenswerk: Blueberry. Ze lieten zich daarbij inspireren door de spaghettiwestern. Het 50-jarige jubileum van zijn antiheld maakte Giraud net niet meer mee. Hij overleed in 2012.

My favourite things

Belgian woodcuts & Russian Luboks. Underground comics & Midcentury Modern. Genesis, Pink Floyd & Film Noir ... These are a few of my favorite things ...

Woest & Vredig

vrije geluiden in de wwwoestijn

Dagelijks archief: donderdag 16 februari 2006

mystiek smachten

Laatste 200 stukjes