Dagelijks archief: vrijdag 29 februari 2008

100 jaar geleden [ 3 ]

Op schrikkeldag 1908 maakte Kamerlingh Onnes helium vloeibaar
Kamerlingh Onnes postzegelKamerlingh Onnes richtte zijn onderzoek op het aantonen of ontkrachten van de beweringen van Johannes van der Waals, die stelde dat ieder gas vloeibaar kon worden gemaakt, maar slechts onder de kritieke temperatuur. Boven die kritieke temperatuur kan het gas, ongeacht de druk, niet vloeibaar worden. Hiertoe wilde hij vloeibare waterstof proberen te maken, het simpelste gas toen bekend (Helium was nog niet ontdekt). Hij moest daarvoor eerst zorgen voor vloeibare zuurstof, waarmee hij vervolgens kon werken aan vloeibare waterstof. Om hier te komen moest hij vele technische problemen overwinnen (verontreinigingen door pompen, olie enz).
 
In 1908 slaagde Kamerlingh Onnes er als eerste in om helium vloeibaar te maken. Met dit doel voor ogen had hij in 1904 een speciaal cryogeen lab opgericht, dat nog geruime tijd als ‘het koudste plekje ter wereld’ gold. Gebruikmakend van het Joule-Thompsoneffect lukte het hem om een temperatuur van minder dan één graad boven het absolute minimum te bereiken (0,9 K). Op dat moment was de opstelling in zijn lab de koudste plaats op aarde. Tot 1923 zou Leiden de enige plaats ter wereld zijn waar de temperatuur van vloeibare helium kon worden bereikt, en was dan ook populair onder buitenlandse wetenschappers die daar hun theorieën wilden testen om te zien of deze bij lage temperaturen nog steeds golden.
 
Bron: nl.wikipedia.org
Ehrenfest, Lorentz, Bohr,Kamerlingh Onnes
Ehrenfest, Lorentz, Bohr en Kamerlingh Onnes in 1919 in het cryogeen lab, ‘het koudste plekje ter wereld’

Helium werd in 1868 door de Fransman Pierre Janssen en de Engelsman Norman Lockyer onafhankelijk van elkaar ontdekt. Beiden bestudeerden het licht van de zon tijdens een zonsverduistering die in dat jaar plaatsvond, en zagen met een spectroscoop een emissielijn van een tot dan toe onbekend element. Eduard Frankland bevestigde de waarnemingen van Janssen en was degene die voorstelde om het element naar de zon te vernoemen. Hij stelde het achtervoegsel -ium voor, omdat hij verwachtte dat het element een metaal zou zijn. Toen het element in 1895 door Sir William Ramsay uit cleviet werd gewonnen bleek het geen metaal te zijn, maar de naam werd niet aangepast. De Zweedse chemici Nils Langlet en Per Theodor Cleve voerden onafhankelijk van Ramsay ongeveer gelijktijdig hetzelfde experiment uit.

In het jaar 1907 toonden Ernest Rutherford en Thomas Royds aan dat alfadeeltjes niets anders waren dan heliumkernen. In 1908 lukte het de Nederlandse natuurkundige Heike Kamerlingh Onnes als eerste om helium vloeibaar te maken door het gas tot 0,9 K af te koelen. Hij werd hiervoor met een Nobelprijs onderscheiden. Zijn leerling Willem Hendrik Keesom, die hem inmiddels als directeur van het laboratorium was opgevolgd, lukte het in 1926 als eerste helium onder hoge druk in vaste vorm om te zetten. Helium is genoemd naar de zon (Grieks helios), omdat het element daar het eerst ontdekt werd. ( Bron: nl.wikipedia.org)