Maandelijks archief: maart 2010

Nur ein Gott kann uns retten

gelezen: het Spiegel interview met Martin Heidegger uit 1966

In 1966 vond er een beroemd geworden interview plaats met de toen 77-jarige Martin Heidegger. De filosoof werd vooral ondervraagd over zijn omstreden nazi-verleden, maar ook over zijn visie op de rol van de techniek en de toekomst van de westerse wereld. Heideggers antwoord: “Nur ein Gott kann uns retten” Pas na zijn dood in 1976 mocht Der Spiegel het publiceren.

Der Spiegel
Het interview met Martin Heidegger
verscheen op 31 mei 1976 in Der Spiegel

Der Spiegel #23 uit 1976 is te bestellen bij spodats.de en kost € 12.

download het interview als PDF [ engelse vertaling ]

de dood van God?

gelezen in Tijd van Onbehagen (2004) van Ad Verbrugge

Tijd van OnbehagenIk maakte het eerst kennis met Ad Verbrugge door een avondje Zomergast(en) in 2006. Verbrugge (Terneuzen, 1967) is een filosoof van mijn eigen generatie en stelt zich duidelijk pessimistischer op dan de voorgaande generatie, de babyboomers. Vorige week begon ik eindelijk aan Tijd van Onbehagen, een bundel filosofische esays over een cultuur op drift. Op de omslag staat het schilderij Erwartung (1935) van Richard Oelze afgebeeld. De onheilszwangere sfeer brengt Untergang des Abendlandes van cultuurpessimist Oswald Spengler in herinnering. Verbrugge is niet de enige die het interbellum (en zijn cultuurpessimisme) verbindt met onze tijd. Na de optimistische jaren vijftig en zestig waarin de babyboomers opgroeiden, volgden de moeilijke jaren zeventig en tachtig, waarin de generatie van Verbrugge tot bewustwording kwam. In de jaren negentig nam de welvaart weliswaar toe, maar tegelijkertijd werd de schaduwzijde steeds meer zichtbaar en in het nieuwe millennium moest ook de mondiale instabiliteit onder ogen gezien worden. Het maakbaarheidsideaal van de babyboomers kwam onder druk te staan.

Verbrugge sluit aan bij een groep denkers die zich communitaristen noemen. Deze leggen de nadruk eerder op het cement van de samenleving dan op de bouwstenen (het individu) en bekritiseren het individualisme dat in hun ogen sinds de jaren zestig te ver is doorgeslagen. Het gevolg is dat de boel uit elkaar dreigt te vallen. William Butler YeatsThings fall apart, the centre cannot hold” wordt regelmatig geciteerd en ook worden parallelen getrokken met de duistere tijd waarin het nationaal socialisme zich kon ontwikkelen en presenteren als dé oplossing om de boel bij elkaar te houden. Religie speelt een centrale rol als het gaat om datgene wat mensen bindt. Niet voor niets maakte het nationaal socialisme gebruik van het mythische en (quasi-)religieuze. En niet voor niets is de mensheid na de oorlog huiverig geworden voor religie, ideologie en Grote Verhalen en laat de post-moderne mens zich liever leiden door relativisme. De ‘veilige’ optie van het relativisme ondermijnt echter ook de gemeenschap. Het bindmiddel van gemeenschappelijke waarden spoelt weg wanneer waarheid vervangen wordt door ‘eigen waarheid’ (lees: mening). Wat overblijft zijn losse individuen. Daarom is de voornaamste zorg van het communitarisme het vaststellen en beschermen van gemeenschappelijke waarden die een samenleving bij elkaar houden.

In het voorlaatste en langste essay De dood van God? uit de bundel Tijd van Onbehagen geeft Verbrugge en filosofisch en historisch overzicht van de (westerse) Verlichting en het onvermijdelijke gevolg daarvan, wat we na Nietzsche de dood van God zijn gaan noemen. Verbrugge vervangt Nietzsches uitroepteken met een vraagteken. Want religie en God zijn weer helemaal terug. Hoe kan dat eigenlijk? Het geseculariseerde westen wordt geconfronteerd met miljoenen migranten voor wie Allah springlevend is. Hebben we hier enkel te maken met een botsing van beschavingen of is er méér aan de hand? Is er toch méér tussen hemel en aarde zoals ietsisten menen. Of heeft deze wereld een sterk westers beschavingsoffensief nodig, m.a.w. moet de islam door de Verlichting worden gejaagd? Verbrugge gelooft niet in de Verlichting zoals zijn collega’s Paul Cliteur en Herman Philipse en dat maakt hem voor mij een open filosoof, die de zwakke plekken van de (westerse) Verlichting onder ogen wil zien.

Ad VerbruggeVerbrugge groeide op in een gelovig protestants milieu in Terneuzen, waar hij ook de middelbare school doorliep en al vroeg in de weer was met vragen over het ontstaan van de wereld en de aard van de samenleving. Hij koos dan ook voor een studie filosofie, die hij volgde aan de Universiteit Leiden van 1985 tot 1991. In 1994 werd hij er benoemd tot universitair docent wijsgerige ethiek.
 
Vijf jaar later – na een inhoudelijk conflict met zijn promotor in Leiden – promoveerde hij aan de KU Leuven op een proefschrift over de omstreden Duitse filosoof Martin Heidegger. In Leiden werd hij in 2002 verkozen tot docent van het jaar. In zijn veelbesproken boek Tijd van Onbehagen (2004) ontleedt hij aan de hand van fenomenen als zinloos geweld en de vorming van Europa de geest van deze tijd, die zich in de ogen van Verbrugge kenmerkt door het ontbreken van gemeenschapszin en een gebrek aan bezieling. Verbrugge wil zich inzetten om de samenleving te veranderen. Dat levert hem naast veel bijval ook kritiek – vooral uit linkse hoek – op.
 
Bron: vpro.nl

Ad Verbrugge [ nl.wikipedia.org ]

verontrustende scenario’s

maandagavond gezien bij Tegenlicht: Energy Risk

olie- en gasleidingenIn 2006 was bij Tegenlicht de documentaire Energy War te zien waarover ik later in mijn blog schreef. Centraal in deze documentaire stond de visie van Thomas L. Friedman die hij in zijn boek Hot, flat and crowded presenteert. Afgelopen maandag volgde in Tegenlicht de documentaire Energy Risk waarin een aantal experts op het gebied van energie en geopolitiek aan het woord kwam. Ook aan hen werd weer de brandende vraag voorgelegd: Wat doen we straks als onze fossiele brandstoffen op zijn?

olie- en gasleidingen
boven: olie- en gasleidingen vanuit Rusland
rechtsboven: de Southstream (blauw)
Nabucco (rood) en Nordstream (groen)
In de loop van de 21e eeuw zullen fossiele brandstoffen opraken. Zwartkijkers geven ons, gezien de explosieve groei in China en India, nog maar 25 jaar om op duurzame energie over te schakelen. Zullen Europa (en Nederland) wel tijdig hun transitie hebben afgerond, vóórdat olie en gas schaars en/of te duur en/of moeilijk bereikbaar worden? Zullen onze energieafhankelijke economieën nog wel gewoon door kunnen draaien? Dat zijn belangrijke vragen in een wereld waarin nieuwe machtsblokken en politieke allianties ontstaan op basis van verschillen in energiesituatie. ‘Bij “energietransitie” gaat iedereen graag uit van een harmonieuze ontwikkeling’, zegt Coby van der Linde, directeur van het Clingendael International Energy Programme (CIEP), ‘maar als je kijkt naar de geschiedenis dan zie je dat dit soort grote veranderingen vaker met conflict gepaard gaan’. Van der Linde ontwikkelde een toekomstscenario dat Tegenlicht voorlegde aan buitenlandse deskundigen. Samen schetsen zij een verontrustend beeld van geopolitieke conflicten die ons mogelijk te wachten staan. Met Michael Klare (o.a. ‘Resource Wars’ en ‘Rising Powers, Shrinking Planet, the new geopoliticis of energy’), oud-admiraal William Fallon (voormalig gezagvoerder van CentCom), politiek econoom Mikhail Deliagin (Moskou), Edward Lucas (‘The New Cold War‘), Youssef Ibrahim (columnist en ‘political risk consultant’) en Ariel Cohen (senior research fellow The Heritage Foundation).
 
Bron: tegenlicht.vpro.nl

The New Cold WarThe New Cold War
Russia’s vengeful, xenophobic, and ruthless rulers have turned the sick man of Europe into a menacing bully. The rise to power of Vladimir Putin and his ex-KGB colleagues coincided with a tenfold rise in world oil prices. Though its incompetent authoritarian rule is a tragic missed opportunity for the Russian people, Kremlin, Inc. has paid off the state’s crippling debts and is restoring its clout at home and abroad. Inside Russia it has crushed every constraint, muzzling the media, brushing aside political opposition, castrating the courts and closing down critical pressure groups. The murders in 2006 of the journalist Anna Politkovskaya in Russia, and the British citizen Aleksandr Litvinenko, highlight the danger faced by anyone who stands in the Kremlin’s way. In eastern Europe, vulnerable and ill-run, and even in the complacent rich democracies, Russia is subverting the institutions of state and buying up the commanding heights of the economy.
 
Bron: edwardlucas.com

The New Cold War [ edwardlucas.com ] | tegenlicht.vpro.nl