van onderdaan naar burger

gekocht in Den Haag: Burgers (1989) van Simon Schama

CitizensIn 1989 vierde de Franse Revolutie zijn 200e verjaardag. De Engelse historicus Simon Schama schreef voor die gelegenheid een baksteen van bijna 900 bladzijden. Drie thema’s werkt hij uit: de problematische verhouding tussen patriottisme en vrijheid, het burgerschap als de publieke manifestatie van het ideale gezin en tenslotte het pijnlijke probleem van het revolutionaire geweld.

De behandeling van dat laatste thema leverde Schama nogal wat kritiek op van zijn marxistische collega Eric Hobsbawm. In Echoes of the Marseillaise: two centuries look back on the French Revolution (1990) noemde Hobsbawm het boek van Schama “a political denunciation of the revolution” en plaatste Citizens binnen de typisch Engelse traditie die begon met Reflections on the Revolution in France (1790) van Edmund Burke (1729-1797). In deze traditie wordt vooral de terreur benadrukt en komen de positieve effecten van de revolutie veel minder aan bod.

Lodewijk XVISchama besteedt ook ruim aandacht aan de periode die aan 1789 voorafgaat. In de beeldvorming wordt de Franse Revolutie vaak gezien als een dynamische reactie op het statische ancien régime. Maar na de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) brak in Frankrijk juist een tijd aan van grote veranderingen. De 25 jaar tussen het einde van de Zevenjarige Oorlog en het uitbreken van de Franse Revolutie is op te splitsen in een periode onder Lodewijk XV (tot 10 mei 1774) en een periode onder Lodewijk XVI (na 10 mei 1774). Met name Lodewijk XVI hield erg van verandering.

Simon Schama droeg Citizens op aan zijn leraar en vriend Jack Plumb (1911-2001).

Citizens: A Chronicle of the French Revolution [ en.wikipedia.org ]