In oktober is het 200 jaar geleden dat Napoleon in de Slag bij Leipzig verslagen werd door Oostenrijk, Rusland, Zweden en Pruisen. Er komt dan een grote internationale herdenking van de Völkerschlacht die in het engels The Batlle of Nations wordt genoemd. Deze driedaagse veldslag die het einde was van de Napoleontische oorlogen, wordt sinds 1815 overschaduwd door de Slag bij Waterloo. Wat voor het nationale bewustzijn van de Engelsen, Belgen en Nederlanders de Slag van Waterloo betekende, dat betekende de Slag bij Leipzig voor het Pruisische zelfbewustzijn en na 1871 voor het Duitse nationale bewustzijn, namelijk: Napoleon is op vaderlandse bodem verslagen!

In 1913 werd de Slag bij Leipzig voor de eerste maal groots herdacht. Het Duitse Keizerrijk had van alles uit de kast getrokken om de overwinning op Napoleon te vieren. In het middelpunt van de festiviteiten stond een kolossaal monument met een hoogte van bijna honderd meter. Veertien jaar lang was er aan gebouwd. Het was de zoveelste Teutoonse kolos waarmee het Duitse Keizerrijk een steek uitdeelde naar Frankrijk. In 1913 was de vaderlandse trots overal in Europa zover aangezwollen, dat er wel een Grote Oorlog uit moest voortkomen.

Zo krijg ik bij het zien van het Völkerschlachtdenkmal een nare bijsmaak. Het monument lijkt op een grote opgeblazen kikker. Gigantische versteende Teutoonse ridders bewaken het. Het is een sinister mausoleum ter nagedachtenis aan hen die in de strijd vielen: 54.000 geallieerden tegen 80.000 soldaten uit Frankrijk, Italië, Polen en Würtemberg. Het interieur ziet er uit als de filmset uit Hollywood, een Temple of Doom. Het is haast niet voor te stellen dat men dit honderd jaar geleden niet lachwekkend vond.

Het Völkerschlachtdenkmal is van de vele nationalistische monumenten uit het Duitse Keizerrijk, waaronder het Hermannsdenkmal bij Detmold, het Kaiser Wilhelm Denkmal bij Porta Westfalica en het Kyffhäuser Denkmal in Thüringen, waarschijnlijk het meest megalomane project geweest. Van 1898 tot 1913 werd er aan gebouwd in een periode waarin Frankrijk door Duitsland vernederd was en Engeland in door Duitsland voorbijgestreefd werd als modernste land ter wereld.

Het Duitse Keizerrijk mocht dan wel hypermodern zijn, tegelijkertijd was er waarschijnlijk geen land waar de mythe zo’n grote rol speelde. Sinds de Romantiek waren de Duitsers zich ervan bewust welke kracht er huist in verhalen die ons in het diepst van de ziel aanspreken. Wanneer de mythe als brandstof werd gebruikt in combinatie met wetenschap, konden daar onvoorstelbare krachten bij vrijkomen. Het Völkerschlachtdenkmal vertegenwoordigt in de eerste plaats de mythe van het onoverwinnelijke (Wir Deutsche fürchten Gott, aber sonst nichts in der Welt), tegen de achtergrond van een Rijk dat de grootste industriemacht op aarde was geworden.

voelkerschlacht-jubilaeum.de | Teutoonse kolos [ 1 ] | Teutoonse kolos [ 2 ]