De Lage Landen anno 1790

aan het lezen in: Het vuur nog geenszins gedoofd
verslag van een reis door de Lage Landen in 1790 van Georg Forster

Het vuur nog geenszins gedoofd225 jaar geleden maakte de 35-jarige Georg Forster vanuit Mainz een reis naar Londen waarbij hij ook een bezoek bracht aan Brussel, Amsterdam en Parijs. In die tijd maakten alleen kooplieden dergelijke reizen. Voor Georg Forster was het geen grote reis. Tussen 1772 en 1775 had hij James Cook vergezeld tijdens zijn tweede ontdekkingsreis door de Stille Zuidzee en hij behoorde tot een handjevol mensen dat een reis om de wereld had gemaakt. Georg Forster was met het verslag van deze wereldreis uit 1777 als 22-jarige al een beroemdheid. De Landgraaf van Hessen bezorgde hem in 1779 een aanstelling als hoogleraar in de natuurlijke historie in Kassel.

Georg Forster werd gedreven door eenzelfde nieuwsgierigheid als
Goethe, die vier jaar eerder zijn reis naar Italië had gemaakt.

AnsichtenDe wereldreis had het vuur in Georg Forster niet gedoofd. Geenszins. Het verslag van zijn reis door de Lage Landen is boeiend om te lezen. Forster werd gedreven door eenzelfde nieuwsgierigheid als Goethe, die vier jaar eerder zijn reis naar Italië had gemaakt. Goethe liet zich overigens lovend uit over Forsters reisverslag waarvan het eerste deel (Ansichten) al in 1791 verscheen. “Voortreffelijk geschreven en voor een man met uitgesproken meningen altijd nog onpartijdig genoeg”, oordeelde de reus van het Duitse classicisme vanuit Weimar. In 1792 en 1793 werd er al een Nederlandse vertaling uitgegeven door C.Plaat in Haarlem onder de titel Reisen van Georg Forster in den jaare MDCCXC.

Georg Forster (1754-1794) maakte zijn reis overigens samen met Alexander von Humboldt (1769-1859) die op dat moment 20 jaar was. De reis zou grote invloed hebben op de beroemde reizen die Von Humboldt tussen 1799 en 1804 maakte door de oerwouden van Zuid-Amerika. Forster sprak vloeiend Engels, Von Humboldt vloeiend Frans en zelfs een mondje Nederlands.

Voor Brabanders, Hollanders en Vlamingen is Forster‘s reisverslag door de Lage Landen in 1790 interessant om te lezen. België en Nederland bestonden nog niet. Het huidige België bestond uit het Bisdom Luik en de Oostenrijkse Nederlanden, terwijl de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voor een groot deel samenviel met het huidige Nederland.

Oostenrijkse Nederlanden
De Oostenrijkse Nederlanden in de 18e eeuw

Na de Brabantse Omwenteling (1789) die een direct gevolg was van de Franse Revolutie heerste er in de Oostenrijkse Nederlanden een revolutionaire stemming. In januari 1790 hadden de Oostenrijkse Nederlanden zich als de Verenigde Nederlandse Staten (États belgiques unis) onafhankelijk verklaard. Wanneer Forster begin april 1790 bij Luik de Maas oversteekt en door Brabant naar Leuven, Mechelen en Brussel reist, valt hem op dat la canaille, het volk, de kokarde heeft opgespeld en zich heeft aangesloten bij de geest van de Franse Revolutie. In december 1790 zouden de Verenigde Nederlandse Staten het gezag van de Habsburgse keizer Jozef II weer moeten erkennen.

Op 25 maart 1790 vertrok Georg Forster, dan al een beroemd man en lid van de vooraanstaande British Royal Society, met de jonge Alexander von Humboldt voor een ruim drie maanden durende reis langs Aken, Brussel, Leuven, Antwerpen, Amsterdam en Londen om uiteindelijk in het revolutionaire Parijs te arriveren. Eerder al vergezelde hij James Cook op diens beroemde zeiltocht rond de wereld. In Het vuur nog geenszins gedoofd beschrijft Forster zijn ervaring van zijn reis door Europa. Dit boek wordt beschouwd als zijn meest briljante tekst en het wordt gezien als een panorama van het oude Europa in de schaduw van de Franse revolutie. Zijn beleving van steden en landschappen en zijn inzichten in het leven en het karakter van dat ‘bezige volkje met veel handelsgeest en voorliefde voor een goed glas’ vormen ruim tweehonderd jaar na dato nog altijd verrassende en zelfs schitterende lectuur. Forster verbindt wetenschappelijke precisie aan een groot beeldend en stilistisch vermogen.
 
Bron:uitgeverijcossee.nl