Soms grijpt het lot van een historische figuur mij plotseling aan. Afgelopen dagen heb ik dat met groothertog Ferdinand Maximiliaan Jozef (1832-1867) van Oostenrijk, een jongere broer van Franz Jozef I (1830-1816). Hij is de geschiedenis ingegaan als keizer Maximiliaan I van Mexico. Misschien is het wel zijn aandoenlijke portretfoto met zijn heraldieke baard waar twee tandjes doorschemeren. In mijn ogen een goedaardig knaagdier, deze sympathieke jongeman die overigens een toegewijd amateur-botanicus was. Hoe dan ook, in 1864 liet hij zich door Napoleon III verleiden om in Mexico als keizer de troon te bestijgen. De Franse keizer had een politiek succesje nodig en met een Franse interventie in het roerige Mexico wilde hij de Franse invloed in de Nieuwe Wereld herstellen. De Verenigde Staten lagen met elkaar overhoop en hadden even geen tijd om toe te zien op de Europese eerbiediging van de Monroe Doctrine. Op 10 april 1864 werd hij door de Mexicaanse conservatieven met militaire steun van Napoleon III uitgeroepen tot Emperador Maximiliano I de México.
Het leek even goed te gaan, maar al snel kwamen de problemen. Toen in 1865 de Amerikaanse Burgeroorlog was afgelopen, begonnen de Verenigde Staten de Mexicaanse republikeinen wapens te leveren. De Fransen zagen zich in 1866 gedwongen uit Mexico terug te trekken, omdat ze niet betrokken wilde raken in een oorlog met de Verenigde Staten. De arme Maximiliaan stond nu met zijn conservatieve achterban alleen tegenover de republikeinse meerderheid van Benito Juarez die zijn gezag nooit had willen erkennen. Het was duidelijk dat Maximiliaan kansloos was. Napoleon III die zich voor hem verantwoordelijk voelde, bood hem een veilige aftocht aan. Maar Maximiliaan weigerde omdat hij zijn conservatieve achterban niet in de steek wilde laten. Daarmee tekende hij zijn doodvonnis. Ondanks vele verzoekschriften van Europese vorsten en prominenten liet Juarez hem op 19 juni 1867 samen met zijn generaals Miguel Miramón en Tomás Mejía terechtstellen. De Franse schilder Eduard Manet maakte een schilderij van deze tragische gebeurtenis dat duidelijk geïnspireerd is door Goya’s El fusilamiento del 3 de mayo de 1808.
executie van keizer Maximiliaan I en zijn generaals Miguel Miramón en Tomás Mejía
Een andere Franse schilder, Jean-Paul Laurens maakte een minder bekend schilderij, waarbij we de laatste keizer van Mexico zien terwijl hij zijn dodencel verlaat op weg naar de executieplaats.
keizer Maximiliaan I vlak voor zijn executie
De Franse interventie in Mexico (1861-1867) was overigens niet de laatste keer dat een Frans staatshoofd met een interventie zijn prestige wilde vergroten! Voor Napoleon III was zijn Mexicaanse avontuur het begin van zijn ondergang. Doordat de Franse krijgsmacht een deel van zijn kruit in Mexico verschoten had, was het nog niet goed gereorganiseerd toen Frankrijk op 14 juli 1870 aan Pruisen de oorlog verklaarde.
