Categorie archief: postzegels

een misselijke vent

Gelezen: a soul not dead but dying (2011) van Kelly Hamren
In The superfluous man in 19th century Russian literature

Grigori Alexandrvitsj Petsjorin, de hoofdpersoon in De held van onze tijd is een misselijke vent. Hij is weliswaar bijzonder intelligent, ziet er goed uit en kan heel innemend zijn maar bezit desalniettemin een aantal bijzonder nare karaktereigenschappen: hij is egoïstisch, trots, minacht anderen, is niet in staat tot vriendschap, wil altijd bovenop liggen, is jaloers en wraakzuchtig en geniet ervan als hij anderen kan laten lijden.

In het voorwoord bij Petsjorins dagboekaantekeningen richt de fictieve schrijver zich tot de lezer. “Wat een boze ironie zult u zeggen,” schrijft hij over zijn keuze om Petsjorin de held van onze tijd te noemen. Hij antwoordt daarop “ik weet het niet”. De schrijver heeft namelijk ook bewondering voor Petsjorin: “lezing van deze aantekeningen overtuigde me van de oprechtheid van de auteur, doordat hij zijn eigen zwakheden en gebreken zo meedogenloos uit de doeken doet”, schrijft hij in hetzelfde voorwoord.

Lermontov 1964De tegenstrijdigheid in het karakter van Petsjorin, zijn genadeloze zelfreflectie aan de ene kant en aan de andere kant zijn gemene streken, maken van hem een anti-held. In de literatuur rond 1840, toen De held van onze tijd verscheen, was dit een betrekkelijk nieuw fenomeen. Lord Byron had tussen 1812 en 1818 met Childe Harold’s Pilgrimage de aanzet gegeven. Na zijn dood in 1823 werd Byron eindeloos nagevolgd. In de Russische literatuur zou Jenevgin Onegin de eerste Byroniaanse held worden. Petsjorin werd de tweede en Lermontov noemde hem expliciet de held van onze tijd.

Lermontov koppelde zijn hoofdpersoon overigens bewust aan Jevgeni Onegin. Poesjkin leidde de naam Onegin af van de Onega, een rivier in het Noorden van Rusland en Lermontov deed hetzelfde: Petsjorin is afgeleid van de Petsjora, eveneens een rivier in het Noorden van Rusland. Onegin en Petsjorin waren beiden gemodelleerd naar de byroniaanse held, maar zouden zelf ook weer een bepaald type gaan vertegenwoordigen in de Russische literatuur van de negentiende eeuw. Dit type zou bekend worden onder de naam лишний человек (superfluous man) en tot een hele reeks romanpersonages leiden: Oblomov bij Gontsjarov, Bazarov in vaders en zonen van Toergenjev en Stavrogin in Boze geesten van Dostojevski zijn het meest bekend geworden.

lermontov 1939
Russische postzegels uit 1939
t.g.v. de 125e geboortedag van Lermontov

The superfluous man is een veel gekozen onderwerp bij doctoraalscripties van studenten Russische literatuur en slavistiek. Een psychoanalyse van Petsjorin blijft meestal niet achterwege. Na De held van onze tijd las ik het hoofdstuk A Soul not Dead but Dying over Petsjorin in The etrenal stranger – In The superfluous man in 19th century Russian literature (2011) van Kelly Hamren.

Hoe komt het dat Petsjorin ons 180 jaar later nog zo weet aan te spreken? Lermontov heeft blijkbaar een aantal eigenschappen waargenomen in de mensen die hij in zijn eigen tijd om zich heen zag, die hij in Petsjorin geconcentreerd heeft. In het voorwoord schrijft Lermontov: “Hij (de fictieve schrijver) heeft gewoon voor zijn plezier geprobeerd de huidige mens te tekenen zoals hij hem keer op keer heeft leren kennen – tot zijn en u verdriet.” Peter Zeeman besluit zijn bespreking in De Groene Amsterdammer in 1994 met de constatering dat velen in de twintigste eeuw aan het signalement van Petsjorin beantwoorden en dat ook hij er zelf een paar kent. De anti-held Petsjorin maakt zijn titel held van onze tijd na 180 jaar nog steeds waar. Wat mij betreft, is dat wél boze ironie.

lermontov 1941
Russische postzegels uit 1941
t.g.v. de 100e sterfdag van Lermontov

Zegt het karakter van Petsjorin nu iets over de mens in het algemeen of specifiek over het karakter van de moderne mens, die zich in de eerste helft van de negentiende eeuw begon uit te tekenen? Lermontov presenteert Petsjorin als een figuur die gekweld wordt door een bewustzijn waarmee hij genadeloos over zichzelf en anderen oordeelt. Bovendien lijdt hij onder de ambiguïteit van het menselijke bestaan, een typische aandoening van de moderne mens, die in de Romantiek pijnlijk zichtbaar begin te worden.

Dit nieuwe maar pijnlijke zelfbewustzijn was het gevolg van een verschuiving van het christelijke naar het natuurwetenschappelijke mens- en wereldbeeld. Deze paradigma shift was weer een gevolg van het humanisme en de Verlichting. Lermontov laat Petsjorin in zijn dagboek verwijzen naar een versregel uit Evgeni Onegin: “het kille vorsen van de rede en het droeve weten van het hart”.

lermontov 1957
Russische postzegel uit 1957
Portret van Lermontov met rechts de Darjalkloof

De (fictieve?) schrijver noemt Petsjorin niet zonder bewondering De held van onze tijd. Ook al is Petsjorin in het dagelijkse leven een misselijke vent (en op het metafysische vlak zelfs een “rottende ziel”) blijkbaar is hij wel in staat bewondering op te roepen. Bewondering voor wat precies? Wat zouden we in Petsjorin kunnen bewonderen? De fictieve schrijver prijst zijn genadeloze zelfkritiek en lijkt dat gelijk te stellen aan eerlijkheid.

Petsjorin zou dan een zeer tegenstrijdige figuur worden. Enerzijds bezit hij in extreme mate een hele reeks negatieve eigenschappen zoals zelfzucht, wraakzucht, machtswellust en sadisme. Anderzijds is hij in staat tot genadeloze zelfkritiek en is hij de laatste om te ontkennen dat hij al die nare karaktereigenschappen in huis heeft. Dat geeft hem een schijn van eerlijkheid. En is dat laatste niet het heldhaftige van Petsjorin? Het feit dat hij niet wegloopt voor de waarheid over zichzelf?

Hoe rusteloos zijn ziel ook is, in de Kaukasus lijkt Petsjorin zich thuis te voelen, niet als mens maar eerder als een roofdier in zijn territorium. In een van zijn dagboekaantekeningen schrijft hij: “Ik doe niets liever dan mijn macht opleggen aan mijn omgeving. Machtsdrift wordt nooit dieper, grootser bevredigd dan wanneer je gevoelens van liefde, toewijding en angst inboezemt. Trots wordt niet zoeter gestreeld dan wanneer andermans vreugde en pijn afhankelijk zijn van jouw willekeur.”

lermontov 1964
Russische postzegels uit 1964
t.g.v. de 150e geboortedag van Lermontov

Petsjorin zit graag op de stoel van de dictator, van de romeinse keizer die met zijn duim macht heeft over leven en dood van anderen. Een dergelijke schaamteloze bekentenis van machtswellust is in de Russisch-orthodoxe traditie het signatuur van de duivel. In het christelijke mens- en wereldbeeld heeft Lucifer in zijn hoogmoed zich boven God willen verheffen en daardoor was hij ten val gekomen. Door de zondeval had hij ook de mens in zijn val meegesleurd. De mens is tot vallen gedoemd maar kan toch gered worden. Het is een redding die hij zelf niet in de hand heeft en die alleen mogelijk is door oprecht berouw.

Wanneer de mens tot ware kennis over zichzelf komt, ontmoet hij ook Zijn Schepper. Dat is de geestelijke logica van het christelijke geloof en de Russisch-orthodoxe Traditie. In oprecht berouw over zijn zonde tegenover God, heeft het kwaad geen vat op de mens. Maar door hoogmoedige gedachten trekt hij het kwaad juist aan. Om zo te spreken “nodigt de trots het kwaad in het hart uit”. Daarom is de nederigheid de enige juiste houding die redding mogelijk maakt.

lermontov 2014
Russische postzegel uit 2014
t.g.v. de 200e geboortedag van Lermontov met rechts zijn schilderij van de kruisberg (Kazbek)

Als Rus was Lermontov absoluut bekend met de christelijke visie op het kwaad. Maar in zijn voorwoord laat hij daar toch niets van merken. Hij schrijft: “Laat het genoeg zijn dat de ziekte is geconstateerd, Joost mag weten wat er tegen kan worden gedaan.” De diepgelovige Dostojewski zou dit nooit geschreven kunnen hebben, ook al was hij in de diagnose over de geestelijke ziekte van zijn tijd, niet minder duidelijk dan Lermontov.

Geschiedenis op de cm² [ 6 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: De Reformatie op de Duitse postzegel

Duitsland is het land van de Reformatie. Op 31 oktober 2017 was het precies 500 jaar geleden dat Maarten Luther zijn 95 stellingen vastspijkerde op de kerkdeur van de slotkerk van Wittenberg. Het was een kantelmoment in de geschiedenis van West-Europa.

Reformatie
emissie uit 2017 ter gelegenheid van 500 jaar Reformatie

Nu was het in 2017 niet de eerste keer dat de beeltenis van Maarten Luther op een Duitse postzegel verscheen. In 1983 verscheen een postzegel ter gelegenheid van zijn 500e geboortedag. En Luther was ook een van de beroemde Duitsers in de serie frankeerzegels die vanaf 1961 verscheen.

Luther
Met deze langlopende frankeerzegel ben ik als kind in de jaren zestig opgegroeid. Van Maarten Luther (1483-1546) had ik nog nooit gehoord. Ik dacht dat het een boef was in de gevangenis, waarbij ik de tralies miste…

Nog eerder verscheen Luther op een postzegel uit 1952. Zo heeft de Deutsche Bundespost in de afgelopen 70 jaar vier postzegels uitgegeven met zijn portret erop.

Luther2
nogmaals Luther: Tag des Lutherischen Weltbundes uit 1952.

Ook van zijn tijdgenoten die bij de kerkreformatie betrokken waren, verschenen postzegels, o.a. van Luthers vrouw Katharina van Bora.

Reformatie
vier persoonlijkheden uit de Reformatie: Martin Bucer (1491-1555), Katharina von Bora (1499-1552), Calvijn (1509-1564) en Philipp Melanchthon (1497-1560).
Barth en Bonhoeffer
twee erfgenamen van Luther, de protestantse theologen Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) en Karl Barth (1886-1968).

Geschiedenis op de cm² [ 5 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Katholiek Duitsland op de postzegel

Heiligen
Emissies uit 2004, 2007, 1993 en 1994: Hl. Bonifatius (672-754), Hl. Elisabeth von Thuringen (1207-1231), Hl. Hedwig (1174-1243) en Hl. Wolfgang (924-994)
Sankt Wolfgang von Regensburg 924-994
Der katholische Gedenktag (St. Wolfgangs Tag) des Heiligen ist der 31. Oktober. Es handelt sich dabei um einen nicht gebotenen Gedenktag im Allgemeinen Römischen Kalender. Sein Hochfest wird in Regensburg begangen, wo auch am 7. Oktober die Übertragung der Gebeine gefeiert wird.
 
Bron: de.wikipedia.org
Kardinalen
Emissies uit 1996, 1977, 1985 en 1965: Kardinaal Von Galen (1878-1946), Bischof von Ketteler (1811-1877), Romano Guardini (1885-1968) en Adolph Kolping (1813-1865)
Adolph Kolping 1813-1865
Kolping war ein deutscher katholischer Priester, der sich insbesondere mit der sozialen Frage auseinandersetzte, und der Begründer des Kolpingwerkes.
 
Bron: de.wikipedia.org
Pausen
Emissies uit 1969, 2005 en 2007: Paus Johannes XXIII (1881-1963), Paus Johannes Paulus II 1920-2005) en Paus Benediktus XVI (*1927)

Geschiedenis op de cm² [ 4 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Goethe op het kleinste visitekaartje van Duitsland

goetheTussen 1950 en 1918 gaf de Deutsche Bundespost 425 herdenkingspostzegels uit met 372 unieke historische figuren. De zogenaamde “Dauerbriefmarken” zijn daarbij niet inbegrepen. Dat zijn vijf tot zes postzegels per jaar ter gelegenheid van de zoveelste geboorte- of sterfdag. Vergeleken met Nederland is dat veel, want hier worden nauwelijks postzegels uitgegeven met historische figuren. De enige Nederlanders die vaak op postzegels staan afgebeeld, zijn twee koningen, drie koninginnen én Rembrandt. Historische figuren blijven op de Nederlandse postzegel toch een ondergeschoven kindje.

Dat Rembrandt “onze” nationale held is en Goethe die van Duitsland wisten we al. Op afstand staan zij op nummer 1 als het gaat om het aantal postzegels waarop hun naam of portret staat. De twee bekendste portretten van Goethe, dat van Tischbein uit 1787 (Goethe in de Campania) en dat van Stieler uit 1828, zijn meerdere malen voor een postzegel gebruikt.

rechts: emissies ter gelegenheid van Goethes 150e sterfdag (1982), zijn 250e geboortedag (1999) en het beroemde schilderij Goethe in de Campania (2018) van Tischbein.
goethe
In 1949 werd de 200e geboortedag van Goethe gevierd. Er verschenen maar liefst elf postzegels van hem en werden uitgeven door de Deutsche Post, de voorloper van de Deutsche Bundespost.
goethe
In 1949 werd de 200e geboortedag van Goethe gevierd. Er verschenen maar liefst elf postzegels van hem en werden uitgeven door de Deutsche Post, de voorloper van de Deutsche Bundespost.
goethe
Goethes portret verscheen ook in twee series langlopende frankeerzegels.(links 1926 en rechts 1961)

Geschiedenis op de cm² [ 3 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Bisdommen, abdijen en nederzettingen in de negende eeuw.

Briefmarke
(met de klok mee:) In 2000 verscheen een postzegel ter gelegenheid van het twaalfde eeuwfeest van de kroning van Karel de Grote en de hofkapel in Aken. In 2006 bestond Ingolstadt 1200 jaar. Sleeswijk vierde in 2004 zijn twaalfde eeuwfeest en in 2005 bestond Forchheim 1200 jaar.

Briefmarke(hiernaast boven) In het jaar 898 werd Nördlingen voor het eerst vermeld als een een Karolingisch koninklijk hof onder de naam “Nordilinga”. In 1215 kreeg het stadsrechten van keizer Friedrich II en werd het een keizerlijke stad.

(hiernaast midden) Het bisdom Hildesheim werd in 815 gesticht door Ludwig de Vrome in het gebied van het huidige Hildesheim. Gunthar en Rembert worden beschouwd als de eerste bisschoppen van het bisdom Hildesheim. In het jaar 845 werd Ebo, de voormalige aartsbisschop van Reims, de bisschop van Hildesheim.

(hiernaast onder) De eerste vermelding van Weimar is in het jaar 899. De naam gaat terug naar de Oudhoogduitse of Oudsaksisch woorden “wih’ voor “heiligdom, tempel” en “mer” voor “meer, zee” en betekende oorspronkelijk dus “heiligdom aan het meer”. Weimar werd vermeld onder de namen actum Wimares ([9e eeuw] 1150/65), in Wimeri ([984] 1012/18), de Wimari (1123-1137), Wymar (1506) en tenslotte Weimar (1556).

Briefmarke
(met de klok mee:) In 2006 bestond Halle 1200 jaar. Magdeburg vierde een jaar eerder haar twaalfde eeuwfeest. De benedictijner abdij Munsterschwarzach werd in 816 gesticht en bestond 1200 jaar in 2016. In 1997 vierde Straubing haar elfde eeuwfeest.

Geschiedenis op de cm² [ 2 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Bisdommen, abdijen en nederzettingen uit de Karolingische tijd.

Briefmarken
(met de klok mee:) In 1994 bestond Frankfurt am Mainz 1200 jaar. In datzelfde jaar bestond Fulda 1250 jaar. Schwetzingen bestond 1250 jaar in 2016.

(Linksboven) Het bisdom Paderborn vierde in 1999 het twaalfde eeuwfeest van de ontmoeting tussen Karel de Grote en paus Leo III in de keizerpalts. De Frankische keizer stichtte toen het bisdom Paderborn, de voorloper van het huidige aartsbisdom (sinds 1930) en ook van het Prinsbisdom Paderborn (tot 1802).

Briefmarken(Hiernaast boven) Osnabrück heeft sinds 780 een rooms-katholieke bisschopszetel. Het bisdom Osnabrück werd als eerste Saksische bisdom gesticht door Karel de Grote. Rond de bisschopskerk ontwikkelde zich de nederzetting, die pas in 1147 voor het eerst als stad werd aangeduid.

(Hiernaast midden) De geschiedenis van Bad Hersfeld begon in 736, toen Sturmius, een leerling van Bonifatius een paar hutten bouwde om als kluizenaar in de wildernis te gaan leven. Dertig dertig later begon Lullus, de opvolger van Bonifatius als bisschop van Mainz, met de bouw van het klooster van Hersfeld. Hij legde daarmee het fundament voor de ontwikkeling van de stad en een kerkelijk imperium die gesteund werd door Karel de Grote.

(Hierboven) Het bisdom Bremen bestond op 13 juli 1989 precies 1200 jaar. Op die dag werd in Worms in het jaar 787 Willehad als eerste bisschop van Bremen gewijd. Het bisdom Bremen viel destijds onder de kerkprovincie Keulen. In 805 volgde de definitieve inrichting van het bisdom.

Briefmarken.jpg
(met de klok mee:) In 1993 bestond de stad Münster 1200 jaar. De benedictijner abdij van Ottobeuren vierde in 1964 haar twaalfde eeuwfeest. in 2004 bestond Arnstadt in Thüringen 1300 jaar en is een van de oudste Duitse steden na de Romeinse nederzettingen aan de Rijn. En in 1992 bestond Erfurt, eveneens in Thüringen, 1250 jaar.

Geschiedenis op de cm² [ 1 ]

De geschiedenisles op Duitse postzegels

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Romeinse nederzettingen in Duitsland vlak voor het begin van onze jaartelling.

Mainz 2000
In 1962 bestond Mainz 2000 jaar
Trier 2000
In 1984 bestond Trier 2000 jaar
Neuss 2000
In 1984 bestond Neuss 2000 jaar
Augsburg 2000
In 1985 bestond Augsburg 2000 jaar
Bonn 2000
In 1989 bestond Bonn 2000 jaar
Speyer 2000
In 1990 bestond Speyer 2000 jaar
Koblenz 2000
In 1992 bestond Koblenz 2000 jaar