het verhaal van 1812

begonnen in 1812 – Napoleons fatale veldtocht naar Moskou
van Adam Zamoyski

1812 - Adam ZamoyskiDe Veldtocht van Napoleon naar Rusland is niet één verhaal. Het zijn miljoenen verhalen van degenen die er bij betrokken waren, onder leden en stierven. Tweehonderd jaar later is er dat ene verhaal waar je aan denkt bij de Veldtocht van Napoleon naar Rusland: de Grande Armée, de Slag bij Borodino, de tactiek van de verschroeide aarde, het brandende Moskou, de ontberingen tijdens de terugtocht en de Slag aan de Berezina.

De Engelse historicus Adam Zamoyski schrijft in het voorwoord dat het hem opviel dat bijna iedereen het verhaal denkt te kennen, maar slechts weinigen verder komen dan de hierboven genoemde informatie. Hij heeft geprobeerd om het verhaal voor een breed publiek toegankelijk te maken. En ook wilde hij inzicht geven in de vraag waarom Napoleon het in zijn hoofd haalde om het reusachtige Rusland aan te vallen.

Franse soldaatDe narratieve geschiedschrijving probeert ontelbare verhalen samen te smeden tot één groot verhaal. Onder historici wordt de blik op het verleden vaak vertroebeld door politieke vooringenomenheid. Zo zijn er sinds de eerste helft van de negentiende eeuw allerlei visies in omloop over de Russische Veldtocht van Napoleon. Van nationalistische tot communistische, van geromantiseerde tot cynische en van narratieve tot zakelijke. In het voorwoord geeft Zamoyski een kort overzicht. Alleen in Rusland verschenen in de eerste honderd jaar al meer dan 5000 boeken en minstens tweemaal zoveel artikelen over deze historische gebeurtenis. Tot aan de Eerste Wereldoorlog was de Grande Armée het grootste leger dat ooit op de been gebracht was: 600.000 man sterk. Het was de eerste Totale Oorlog in de geschiedenis en de eerste die de massa’s mobiliseerde door het levée en masse principe.

Het verhaal dat Adam Zamoyski in 2005 aan de 1812-bibliotheek heeft toegevoegd, is wereldwijd jubelend ontvangen. Uitgeverij Balans prijst de Nederlandse editie aan met een citaat uit NRC Handelsblad op de cover: “Meesterlijk boek – doet Tolstoi’s Oorlog en Vrede verbleken.”. De kracht van Zamoyski is dat hij een indrukwekkende dossierkennis paart aan een superieure stijl. Nergens wordt zijn verhaal droog. Telkens roept hij met details tastbare beelden op, zodat zelfs de opsommingen bij het inventariseren van het Grande Armée niet dor zijn om te lezen. Zamoyski doorspekt zijn verhaal ook met goed gekozen citaten, zoals dat van luitenant Blaze de Bury bij de beschrijving van de kleding:

De lange onderkleding, op zijn plaats gehouden door een koord, beperkte de bewegingsvrijheid van de knie nog verder. Het was alles bij elkaar een samenzwering van drie lagen textiel, twee rijen knopen op elkaar en drie kousenbanden om ook de dapperste pogingen tot marcheren onmogelijk te maken.

vierkante neuzenEen aardig detail is ook de soldatenschoen, onder de dingen misschien wel de hoofdrolspeler van de Veldtocht naar Rusland. Van Parijs naar het front aan de Njemen was 1500 kilometer lopen en naar Moskou was het nog eens een kleine duizend kilometer, af te leggen in dagmarsen van tussen de 25 en 55 kilometer. Goed schoeisel was daarom cruciaal. Er reisden vele schoenmakers mee. De schoenen hadden vierkante neuzen. Dit maakte ze ongeschikt om door te verkopen, want niemand wilde dergelijke onmodieuze schoenen dragen.

1812 [ uitgeverijbalans.nl ]