Kort na de Eerste Wereldoorlog wonnen twee Amerikaanse romans over de Gilded Age (1870-1900) de Pulitzer Prize. In 1919 The Magnificent Ambersons (1918) van Booth Tarkington en in 1921 The Age of Innocence (1920) van Edith Wharton. Beide romans werden meerdere malen verfilmd. Martin Scorcese maakte in 1993 een weelderige verfilming van The Age of Innocence die je onderdompelt in de luxe wereld (en bekrompen moraal) van de New Yorkse upper class. De roman van Tarkington werd in 1925 voor de eerste maal verfilmd onder de titel Pampered Youth. Maar de verfilming van Orson Welles uit 1942 is legendarisch geworden.
De Belgische zender Een heeft de goede gewoonte om op zondagmiddag een filmklassieker uit te zenden. Ik nam The Magnificent Ambersons in januari op en keek afgelopen week. Het is voor mij een soort Citizen Kane Part Two. Voor de duidelijkheid: Een geslaagd Part Two.
The Magnificent Ambersons is net als Citizen Kane in meerdere opzichten een briljante film. Net als bij zijn voorganger is de manier van vertellen origineel en vaak grappig terwijl dat laatste niet ten koste gaat van de diepgang. Ook cinematografisch is de film een genot om naar te kijken. Er wordt vaak gebruik gemaakt van diagonale close ups die van onderaf zijn genomen.
De oorspronkelijke versie duurde 133 minuten maar producent RKO kortte deze in tot 88 minuten. Orson Welles vond dat zijn film met een grasmaaier bewerkt was. “They destroyed “Ambersons” and “it” destroyed me” was zijn commentaar. Het zou niet de laatste keer zijn dat er in het werk van “wonder boy” Welles door een producent gesnoeid zou worden. Achttien jaar later zou filmmaatschappij Universal zijn film Touch of Evil stevig inkorten.
In de lange openingsscene neemt de voice over van Orson Welles ons mee in de wereld van de Ambersons, een rijke familie die kort na de Amerikaanse Burgeroorlog zijn kapitaal vergaard heeft. Ze leven als Medici‘s in Minneapolis. Net als alle andere nieuwe rijken uit de gilded age wonen ze in een mansion.
Bron: imdb.com
In een van de scenes zien we de kleine George met zijn ouders in de tuin. De verwende Amberson kid is gekleed als een kleine zonnekoning met pijpenkrullen en een schuine baret op. Op de achtergrond staat het Louvre-achtige mansion met hoge mansardedaken. Het kinderachtige imiteren van de Europese cultuur door de Amerikaanse noveau riche aan het einde van de negentiende eeuw kan bijna niet beter in een beeld gevat worden.
van The Magnificent Ambersons
Zo is de kleine George veel meer dan het verwende zoontje van de Amberson clan, hij staat ook voor de Amerikaanse jet set. Net als de roman van Edith Wharton is The Magnificent Ambersons van Booth Tarkington een zedenschets van de verwende upper class uit de Gilded Age.
Naast de neergang van een rijke Amerikaanse familie omstreeks 1900, gaat The Magnificent Ambersons ook over de opkomst van de automobiel. Toen Booth Tarkington aan het einde van de Eerste Wereldoorlog zijn roman schreef, was het straatbeeld in Amerika door de massaproductie van de Ford-T (1908-1927) al ingrijpend veranderd. Het leven was niet alleen veel drukker en sneller geworden. Met de automobiel kwam er ook nog meer lawaai en nog meer vervuiling.
George (Tim Holt)
in The Magnificent Ambersons
Tijdens een diner met de Ambersons en Morgans geeft de verwende George zijn ongezouten mening over de automobiel aan de autofabrikant Eugene Morgan. Zijn ouders vinden dat hij zich moet verontschuldigen voor deze onbeschaamdheid. Maar Eugene Morgan geeft George gelijk.
Eugene (Joseph Cotten)
in The Magnificent Ambersons
Eugene: They’re already doing it major and it can’t be stopped. Automobiles…
[cut off by George]
George: Automobiles are a useless nuisance.
George: What did you say George?
George: I said automobiles are a useless nuisance. Never amount to anything but a nuisance and they had no business to be invented.
Jack: Of course you forget that Mr. Morgan makes them, also did his share in inventing them. If you weren’t so thoughtless, he might think you were rather offensive.
Eugene: I’m not sure George is wrong about automobiles. With all their speed forward they may be a step backward in civilization. May be that they won’t add to the beauty of the world or the life of the men’s souls, I’m not sure. But automobiles have come and almost all outwards things will be different because of what they bring. They’re going to alter war and they’re going to alter peace. And I think men’s minds are going to be changed in subtle ways because of automobiles. And it may be that George is right. May be that in ten to twenty years from now that if we can see the inward change in men by that time, I shouldn’t be able to defend the gasoline engine but agree with George – that automobiles had no business to be invented.
Bron: imdb.com
een typisch voorbeeld van historisme
in de Verenigde Staten in de Gilded Age
The Magnificent Ambersons [ wellesnet.com ] | ambersons.com
Artikels over de film in Amerikaanse magazines uit 1942
