Ooit maakte ik een begin met Barry Lyndon van Stanley Kubrick maar haakte al snel af. De film leek door zijn traagheid eindeloos te duren. Maar Barry Lyndon blijkt een film met gebruiksaanwijzing. Voor mij althans. In de documentaire A personal journey with Martin Scorsese through American movies gaf Scorsese mij de sleutel. Hij gaf zijn visie op de lange en trage verleidingsscene die helemaal zonder dialoog is en sprak over the ballet of emotions. Als je het zo bekijkt, blijkt de traagheid uiterst effectief.
Bron: kubrickfilms.tripod.com
Een andere ingang tot Barry Lyndon kreeg ik door de omstandigheden. De laatste maanden verdiep ik mij in de schilderkunst van de achttiende eeuw. Zo kwam Barry Lyndon vanzelf op mijn weg. Want de art direction van Roy Walker en de cinematografie van John Alcott leunen zwaar op schilderijen uit de achttiende eeuw.
Martin Scorsese
In onze tijd van superdynamische camera’s, flitsende montage en de snobistische handheld camera á la Lars von Trier, is het statische camerawerk in Barry Lyndon een verademing. Alsof we terug gaan naar 1910 toen de trackingshot nog moest worden uitgevonden. De statische camera brengt ons bij de oorsprong van film: de fotografie en nog meer: de schilderkunst. In Kubrick‘s film zie je duidelijk schilderijen uit de achttiende eeuw passeren. Vaak als complete scenes die dan als een tableau vivant werken, maar ook in details.
De Countess of Lyndon lijkt met haar weelderige kleding en haardracht sprekend op het portret van Lady Georgiana Cavendish geschilderd door Thomas Gainsborough. Op tafel tref je soms een stilleven aan dat zo van Chardin zou kunnen zijn. Bij de interieurs moest ik denken aan genrestukken van Hogarth en Greuze. Er werd bewust niet met kunstlicht gefilmd en voor de avondlijke opnamen met kaarslicht werd een speciale camera gebruikt.
Kenners beschouwen Barry Lyndon als een meesterwerk. Het is voor veel regisseurs een voorbeeld geweest. Zo zou het mij niets verbazen als Jos Stelling voor zijn film Rembrandt fecit 1669 (1977) door de verstilde cinematografie van John Alcott beïnvloed is. Ook Martin Scorsese laat in zijn period piece The Age of Innocence (1994) zien wat hij aan Barry Lyndon verschuldigd is. Een voice over begeleidt ons en het tijdsbeeld is met perfectionisme gereconstrueerd.
Meer over Barry Lyndon
Integrale tekst van The Luck of Barry Lyndon
Een formele analyse van Barry Lyndon [M. Coëgnarts en P. Kravanja]
Barry Lyndon reconsidered
What it means to call Barry Lyndon a museum piece
The most beautiful movie ever made
Barry Lyndon [ imdb.com ] | Barry Lyndon [ en.wikipedia.org ]