In 2010 volgde Geert Mak opnieuw de reis die John Steinbeck precies een halve eeuw eerder met zijn hond Charley dwars door de Verenigde Staten maakte. Travels with Charley verscheen in 1962, Reizen zonder John in 2012. Sindsdien zullen honderden (wellicht duizenden) lezers na het lezen van een van deze boeken (of beide boeken) deze reis zelf ook gemaakt hebben. Ik heb besloten thuis te blijven en de reis from coast to coast virtueel na te reizen. In mijn bagage zitten de kaarten uit de serie The Making of America (1982-1988) en Google streetview.
Deel 3: Wisconsin – Minnesota

Na het bezoek aan Chicago gaat de reis over de voormalige Route 12 (tegenwoordig de Interstate 94) naar het noorden. Op 10 oktober rijden John Steinbeck en Charley Wisconsin binnen. Wisconsin ligt ten Oosten van Lake Michigan en grenst in het Noordoosten aan Lake Superior. Het is het hart van de corn belt en 40% van de inwoners hier is, net als de familie van Steinbecks vader, van Duitse afkomst. Steinbeck is opgetogen over het landschap: velden, heuvels, bossen en meren. Hij schrijft over Winsconsin dat het land “droop van overdaad, de vette koeien en varkens glommen tegen het groen.”

Toch bleef Steinbeck niet lang in Wisconsin. Opnieuw jakkert hij door, ditmaal richting Minneapolis, de hoofdstad van Minnesota. Mak kan zijn tempo niet bijhouden en overnacht in Black Rivers Fall, in een truck rest area, en komt in gesprek met een oudere man over de politiek. Veel ouderen zijn teleurgesteld en boos en hebben geen vertrouwen meer in politici. Het gaat over onzekerheden door snelle maatschappelijke veranderingen en de verleiding van schijnzekerheden. Geert Mak meent dat de Republikeinen deze schijnzekerheden meer bieden door te vluchten in het verleden toen alles beter zou zijn. Amerika is een op drift geraakte samenleving van sociale stammen die geen binding meer met elkaar hebben. Degenen die in de zgn.”superzips” wonen (rijke enclaves rond grote steden) leven vaak op een andere planeet dan de middenklasse, laat staan de onderklasse.

Kort na deze stop wordt de grens van Minnesota overgestoken. De tweelingsteden Minneapolis-Saint Paul worden gepasseerd. Mak wil zijn vriend Joseph A. Amato zien, een historicus die gespecialiseerd is in regionale geschiedenis en veel over dorpsgemeenschappen heeft gepubliceerd, met name die in het Zuid-Westen van Minnesota. Hij kiest een andere route dan Steinbeck en buigt af naar het Zuid-Westen. Daar ontmoet hij in Marshall zijn vriend Amato.

Minnesota werd in 1858 als 32e staat aan de Unie toegevoegd. Vier jaar na de geboorte van de staat Minnesota verschenen de Homestead Acts. Deze wetten hielden in dat een hoofd van een huishouden een stuk land kon krijgen in het Westen van het land. Dit stuk land, met een limiet van 160 acres (ca. 65 hectare), kon voor een zeer lage prijs en soms ook gratis, verkregen worden. De koper moest beloven om er ten minste 5 jaar te blijven wonen, de grond te onderhouden, het te ontwikkelen en om er een huis met een bepaalde minimum afmeting te bouwen. De Homestead Act speelde dus een belangrijke rol bij de verovering van het Wilde Westen (West-Amerika) en het steeds verleggen van de westelijke grens. Deze wetgeving heeft miljoenen Europeanen aangemoedigd te emigreren naar de Verenigde Staten.

In de onafzienbare prairie schoten daarna de pionierstadjes uit de grond. Joe Amato neemt Geert Mak direct bij aankomst in Marshall mee naar het stadsarchief. De geschiedenis van Marshall begon in de zomer van 1872, tien jaar na de afkondiging van de Homestead Act. Een jaar later waren er al vier winkels en opmerkelijk, vier hotels. Weer een jaar later had Marshall zijn eigen krant. De mainstreet, het kloppende hart (en meestal was er ook niets meer dan dat) van elk pioniersstadje in het Westen, kreeg al in 1874, twee jaar na de stichting, houten trottoirs, ongetwijfeld een teken dat het Marshall voor de wind ging. In 1887 kwam er in Marshall zelfs een telefoonverbinding. Rond 1900 was Marshall uitgegroeid tot een stadje met drie banken, vijf hotels en zeven kerken.

Amato neemt Geert Mak ook mee naar het naburige Ghent, een pioniersstadje waar in 1881 twaalf Vlaamse boerengezinnen neerstreken. De BRT heeft er een documentaire over gemaakt. De enige overeenkomst met Vlaanderen, was dat Minnesota ook vlak was. Niet alle pioniers konden aarden in hun nieuwe vlakke land, maar ze moesten wel want meestal waren het arme boerengezinnen uit Europa die alle schepen achter zich verbrand hadden en voor wie de belofte, hen toegezegd door de Homestead Act, hun laatst strohalm geweest was.

Mak hoorde het aangrijpende verhaal van een Belg die steeds weer hoog in een windmolen klom om uit te kijken over de prairie naar het Oosten, naar zijn geliefde Vlaanderen. Het heimwee verteerde hem. Toen Mak het plaatsje Ghent in 2010 bezocht, telde toen 370 inwoners. Op de graven van de begraafplaats van de Sint Eloy leest hij allemaal Vlaamse namen: Blomme, Claes, Stassen, Rogge, Olieslager. Ghent is nog altijd een hechte gemeenschap, maar de nakomelingen van hun Vlaamse voorouders uit de negentiende eeuw zijn nu allang Amerikanen geworden.

Reisliteratuur Verenigde Staten
 
Inside U.S.A. (1947) van John Gunther
 
Voor iedereen die de Verenigde Staten en zijn geschiedenis wil leren kennen, is Inside U.S.A. van John Gunther (1901-1970) een standaardwerk. Geert Mak heeft het daarom in zijn bagage zitten. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1947 en was toen een van de best verkochte non-fictieboeken in de Verenigde Staten. Vanaf november 1944 bezocht Gunther in dertien maanden alle (destijds 48) Amerikaanse staten. Inside U.S.A. was het vierde in de reeks succesvolle “Inside”-boeken van Gunther. De serie begon in 1936 met Inside Europe, gevolgd door Inside Asia (1939) en Inside Latin America (1941). Gunther bezocht meer dan 300 gemeenschappen, waaronder 38 van de 43 Amerikaanse steden met meer dan 200.000 inwoners. Toen hij zijn reis maakte was Gunther al een bekende journalist en auteur. Deze status gaf hem toegang tot veel prominenten.
 
Ernie’s America: The Best of Ernie Pyle’s 1930′s Travel Dispatches (1989) van Ernie Pyle
 
In 1935 beëindigde Ernie Pyle (1900-1945) zijn functie als hoofdredacteur bij de Daily News om zijn eigen column te schrijven als een zwervende verslaggever. Van 1935 tot begin 1942, reisden Pyle en zijn vrouw (die hij in zijn columns steeds “that Girl who rides with me” noemt) door de Verenigde Staten, Canada en Mexico. Maar ook reizen ze door Midden- en Zuid-Amerika. Pyle’s column verscheen onder de naam Hoosier Vagabond was zes dagen per week in de kranten van het Scripps-Howard syndicaat. De columns werden populair bij lezers. Pyle kreeg na 1942 nationale erkenning en bekendheid als oorlogscorrespondent tijdens de Tweede Wereldoorlog. Geert Mak heeft tijdens zijn reis een exemplaar van Ernie’s America bij zich om na te kunnen gaan hoe de Staten die hij bezoekt er in de tweede helft van de jaren dertig bij lagen.
 
Driving Home – An American Scrapbook (2010) van Jonathan Raban
 
Jonathan Raban (1942-2023) schreef meer dan dertig jaar over beweging, over mensen en plaatsen in transitie, over reizen en bestemmingen die vaak niet bereikt werden. Maar zijn verhalen gaan ook over wat het betekent om ergens bij te horen en om je geworteld te voelen. Deze thema’s komen duidelijk naar voren in Driving Home – An American Scrapbook. Net als het boek van Ernie Pyle is het een bundeling van stukken die over langere tijd ontstonden. Pyle reisde in de jaren dertig door de VS en Raban ruim een halve eeuw later. Driving Home is deels een essay bundel en deels een dagboek.

Volgende keer: North Dakota

In 2010 volgde Geert Mak opnieuw de reis die John Steinbeck precies een halve eeuw eerder met zijn hond Charley dwars door de Verenigde Staten maakte. Travels with Charley verscheen in 1962, Reizen zonder John in 2012. Sindsdien zullen honderden (wellicht duizenden) lezers na het lezen van een van deze boeken (of beide boeken) deze reis zelf ook gemaakt hebben. Ik heb besloten thuis te blijven en de reis from coast to coast virtueel na te reizen. In mijn bagage zitten de kaarten uit de serie The Making of America (1982-1988) en Google streetview.
Deel 2: Ontario – Detroit – Chicago

De route vanuit het Noorden van Maine, New Hampshire, Vermont en de staat New York (ca 1350 km) wordt in reizen zonder John heel kort beschreven. Halverwege dit lange traject langs de Amerikaanse Noord-Oost grens wordt Lancaster (New Hampshire) aan de Connecticut River een stop gemaakt. Steinbeck logeerde er in een soort spookmotel. Geert Mak kan het niet meer terugvinden.

Wel ontdekt hij in Lancaster dat hij niet de enige is die John Steinbeck precies 50 jaar later achterna reist. Hij ontmoet er Bill Steigerwald, een journalist uit Pittsburgh, die net als Mak een boek wil schrijven over Steinbeck’s reis uit 1960. Dogging Steinbeck verscheen net als Reizen zonder John in 2012, maar Steigerwald gaat het meer om de reconstructie van Steinbeck’s reis die hij zo exact mogelijk probeert te doen. Maar net als Mak stelt hij zich daarbij de vraag: wat is er sinds die reis in 1960 allemaal veranderd in het land?

Ook Steigerwald en Mak blijken weer niet de enigen met het idee om Steinbecks reis door de Verenigde Staten een halve eeuw later na te reizen. John Woestendiek, een oud-journalist van The Baltimore Sun reist Steinbeck achterna samen met zijn hond Ace achterna. Dus heet zijn verslag logischerwijze Travels with Ace. (op zijn blog travelswithace.com)

Op bladzijde 149 bereiken we langs de US 90 Highway vanuit Albany de stad Buffalo aan Lake Erie. Vervolgens bezoekt Steinbeck Niagara Falls op de grens van de staat New York en Canada. Van mij had dit toeristische uitstapje niet gehoeven. Liever had ik een tussenstop gezien in Albany. Daar had Mak kunnen vertellen over de Nederlandse wortels van deze strategische stad aan de Hudson. Namen van plaatsen rond Albany zoals Rensselaer, Rotterdam en Amsterdam herinneren ons daar nog altijd aan.

En Steinbeck/Mak hadden Cooperstown kunnen bezoeken, de plaats van James Fenimore Cooper begraven ligt, de schrijver van De laatste Der Mohikanen. Hij had ons kunnen vertellen over het Erie Canal dat in 1825 geopend werd en zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in de ontsluiting van het Great Lake district en de kolonisatie van het Westen. De film How the West was won (1962) begint niet voor niets met de opening van dit 584 km lange kanaal dat de Hudson (Albany) verbindt met Lake Erie (Buffalo).

Maar Geert reist zonder John, dus jakkert hij Rocinante achterna naar Niagara Falls. Steinbeck had langs de noordzijde van Lake Erie door Canada naar Detroit willen rijden, maar zijn hond Charley was niet gevaccineerd en bij terugkeer in de VS had dit veel problemen kunnen geven. Dus reed Steinbeck tegen zijn zin langs de zuidzijde van Lake Erie. Gelukkig hoeft Geert Mak zich niet te laten weerhouden de oorspronkelijk geplande route van Steinbeck door Ontario te nemen. Een mooie gelegenheid ook om het cultuurverschil tussen de Verenigde Staten en Canada te ervaren. Nadat hij de Niagara River is overgestoken en in Canada is, voelt hij dat verschil onmiddellijk. Hoewel Canada allang geen Britse kroonkolonie is, ademt de noordzijde van Lake Erie een Britse sfeer. Niet alleen zijn er Engelse pubs waar de union jack hangt, maar ook de plaatsnamen verwijzen naar het moederland, met London en Windsor als duidelijkste voorbeelden.

Bij zijn bezoek aan Fort Erie duikt Mak weer de Amerikaanse geschiedenis in, want deze Britse versterking in de oostelijke hoek van Lake Erie tegenover Buffalo speelde een grote rol in de “vergeten” Oorlog van 1812, voor veel Amerikanen ook wel gezien als “de Tweede Onafhankelijkheidsoorlog”. Met de Vrede van Gent op 24 december 1814 kwam er een einde aan de oorlog met de Engelsen en de Verenigde Staten stonden vanaf dat moment definitief op eigen benen. Vanaf dat moment werden de VS meer de VS en Canada meer Canada.

En dat verschil is gebleven. Als je langs de noordzijde van Lake Erie reist, zie je een ander Amerika dan aan de zuidzijde. Tijdens zijn uitstapje in Canada leert Geert Mak ons dus weer wat meer over de Verenigde Staten. Het deel van Ontario dat tussen de Lake Erie en Lake Huron ligt, is het Zuidelijkste deel van Canada. De stad Windsor (tegenover Detroit) ligt op 42 graden NB (dus bijna op dezelfde hoogte als Rome) en is de enige Canadese stad waar je naar het noorden moet reizen om de VS in te komen.

Dat doet Geert Mak dan ook. Hij neemt de Detroit Windsor Tunnel onder de Detroit River en komt aan in een desolaat Detroit. Als je in Windsor aan de Canadese kant van de Detroit River staat, lijkt Detroit nog altijd een welvarende Amerikaanse stad. Het Renaissance Centre, een imposante cluster wolkenkrabbers en tevens het hoofdkwartier van General Motors tekent zich trots af aan de skyline van downtown Detroit.

Maar als je aan de overkant uit de tunnel komt, bevind je je ineens in een relatief verlaten stadscentrum. “De stad lijkt te slapen” schrijft Mak. Maar het is 7 oktober 2019, donderdag 11.30. Geen zondagmorgen 7.00 uur. De bladzijden die volgen (blz. 179-202) hebben mij bijzonder geraakt. Mak beschrijft een soort post-apocalyptische stad met leegstaande hoge gebouwen waar struiken in groeien, met moestuintjes in het central business district en een dramatische leegstand, armoede en criminaliteit. De teloorgang van Detroit is synoniem met de teloorgang van de Amerikaanse auto-industrie. Hoe heeft het ooit zover kunnen komen?

Het blijkt alles te maken te hebben met de Amerikaanse droom, met het chroom en de staartvinnen van de Chevy’s, Pontiacs en Cadillacs die deze droom in de jaren vijftig representeerden. Bij de Amerikaanse auto ging het vooral om de buitenkant, om het imago. Wat er onder de motorkap zat, hield de Amerikaanse consument niet zo bezig. En de industrie leverde daarom vooral auto’s af waar je indruk mee kon maken. De Amerikaanse droom was bedwelmend, zowel voor de consument als producent, en zo zag men in Detroit te laat dat de Japanse, Koreaanse en Europese auto-industrie heb links en rechts had ingehaald met auto’s die niet alleen beter presteerden maar ook nog eens veel minder brandstof gebruikten. Toen General motors wakker werd voor de concurrentie uit het Verre Oosten en Europa, was het al te laat. Met dramatische gevolgen voor de stad Detroit. In 1950 waren er nog bijna tweemiljoen inwoners en nu zijn het er nog maar 640.000. Meer dan tweederde van de inwoners is vertrokken. De huizen zijn er bijna niets meer waard.

Vanuit Detroit gaat de reis verder door de glooiende korenvelden van Michigan. Overal komt Geert Mak Nederlandse bedrijfsnamen tegen: Hoekstra, Ritsema, Van Deck. In Kalamazoo, een stad van 73.000 inwoners, wordt een stop gemaakt. Mak logeert in een huis uit 1886. Hij spreekt met de eigenaar die hem vertelt over de geschiedenis van Kalamazoo. Het stadje heeft Nederlandse wortels. Looking Back – A Pictural History of Kalamazoo staat vol nostalgische foto’s waarbij ook weer de Nederlandse namen opvallen: de ijzerhandel van de familie Kersen, de hoefsmederij van Arend Bos, de saloon van Arnold van Loghem en de broodfabriek van Jan Brink. Allemaal Nederlandse immigranten aan het begin van de twintigste eeuw.

Geert Mak bezoekt op zondag een kerkdienst van de Netherlands Reformed Church. Het is helemaal vertrouwd, alleen wordt er al honderd jaar Engels gesproken, maar je waant je er in een zware gemeente de Alblasserwaard of in de jaren vijftig. De vrouw van de koster stopt de schrijver een Wilhelmina-pepermunt toe. “Waar ben ik eigenlijk?” besluit hij zijn bezoek aan Kalamazoo.

Tijdens zijn reis vermeed Steinbeck zoveel mogelijk de grote steden, maar in Chicago had hij in een hotel afgesproken met zijn vrouw Elaine. Op bladzijde 214 begint Mak zijn verslag aan de derde stad (na New York en Los Angeles) van de Verenigde Staten. De naam Chicago, zo leert hij ons, is afgeleid van een indiaans woord voor “wilde knoflook” en is pas in 1830 gesticht. In 1890 woonden er al een miljoen mensen. Het laat zien hoe belangrijk in de negentiende eeuw het Eriekanaal moet zijn geweest, de strategische verbinding tussen de Hudson River en Lake Erie. Toen het kanaal in 1825 geopend werd, moest de nederzetting aan Lake Michigan nog gesticht worden.

De geschiedenis van de stad Chicago is ook de geschiedenis van de wolkenkrabber, een fenomeen dat tegenwoordig de skyline van elke wereldstad bepaalt. De wolkenkrabber werd mogelijk gemaakt door een ramp en een uitvinding. De ramp was de grote stadsbrand die Chicago op 8 en 9 oktober 1871 trof. De uitvinding was de elektrische tractielift door Friedrich Kroepe in 1877. In 1884 verrees in Chicago het Home Insurance Building, de allereerste wolkenkrabber ter wereld, ontworpen door William Jenney. Het gebouw telde tien verdiepingen en was “slechts” 42 meter hoog. Menige toren of kathedraal stak daar dus met gemak bovenuit. Maar het Home Insurrance Building was niet baanbrekend vanwege zijn hoogte, maar vanwege zijn bouwprincipe. De kern van iedere wolkenkrabber is het stalen skelet als dragende constructie. Doordat de muren het gebouw niet meer hoeven te dragen, kon nu voor de hoogte worden gekozen. De sky werd the limit. En daarmee werd de wolkenkrabber, net als de staartvinnen van de Cadillac, een symbool, van The American Dream en bepalend voor ons beeld van Amerika

Volgende keer: Minnesota – Wisconsin – North Dakota

In 2010 volgde Geert Mak opnieuw de reis die John Steinbeck precies een halve eeuw eerder met zijn hond Charley dwars door de Verenigde Staten maakte. Travels with Charley verscheen in 1962, Reizen zonder John in 2012. Sindsdien zullen honderden (wellicht duizenden) lezers na het lezen van een van deze boeken (of beide boeken) deze reis zelf ook gemaakt hebben. Ik heb besloten thuis te blijven en de reis from coast to coast virtueel na te reizen. In mijn bagage zitten de kaarten uit de serie The Making of America (1982-1988) en Google streetview.
Deel 1: New England – van Sag Harbour (Long Island, NY) naar Maine

Net als In Europa noemt Geert Mak Reizen zonder John een “inspectietocht”. Het is een reis langs vele plaatsen, maar vooral ook een reis door de geschiedenis. Maar steeds is er weer die vraag naar de stand van zaken. Hoe ligt het land erbij? Wat was er (ook alweer) gebeurd en hoe gaat het nu? Een verschil met In Europa is dat Reizen zonder John een reconstructie is van een reis, namelijk die van John Steinbeck in het najaar van 1960. Mak reist precies een halve eeuw later deze reis na. Hij blijkt niet de enige. In New England ontdekt hij nog een journalist die Steinbeck’s reis op de dag nauwkeurig nareist en daardoor komen ze elkaar ook verschillende keren tegen tijdens de duizenden mijlen lange reis die begint in Sag Harbour (NY) op Long Island.

John Steinbeck gaf zijn boek de ondertitel In search of America mee en Mak neemt deze ondertitel over voor Reizen zonder John – op zoek naar Amerika. Het is een zoektocht naar het Amerika van nu (1960 en 2010), maar ook een zoektocht naar de Amerikaanse identiteit, die dus onvermijdelijk een tocht door de Amerikaanse geschiedenis wordt. Deze begint voor de Engelsen in 1607 met het stichten van de eerste kolonies in Virginia, de vestiging van de Pilgrims op Plymouth Rock in Massachusetts in 1620 en de vestiging van Nieuw-Amsterdam op Manhattan door de Nederlanders in 1624. De rol van de Fransen, Spanjaarden, Zweden, Denen, Duitsers en Russen in Noord-Amerika wordt hier en daar even aangestipt.

Reizen zonder John is een heerlijk boek. Het is goed geschreven, onderhoudend en leest als een trein. Of als Rocinante. John Steinbeck had het voertuig waarmee hij zijn reis door de VS maakte de naam gegeven van het paard van Don Quichote. Het eerste deel van de reis door New England jakkert hij maar door, soms 500 mijl op een dag. In dat tempo vliegt het land aan je voorbij. Zo vlot leest Reizen zonder John vaak ook, maar de reisimpressies worden in een aangenaam ritme afgewisseld met beschouwingen over de Amerikaanse geschiedenis en politiek.

Geert Mak merkt op dat “het verhaal van de Verenigde Staten” uiteenvalt in vele verhalen, te beginnen met dat van de Engelsen, Fransen, Spanjaarden en andere Europese volkeren die zich hier sinds de 17e eeuw vestigden. Maar dat niet alleen, het is ook verhaal van de inheemse Amerikaanse bevolking, de ontelbare indianenstammen die het reusachtige grondgebied van Noord-Amerika bevolkten. En het is het verhaal van de zwarte Amerikanen, de Afrikaanse slaven en hun nakomelingen. Je kunt Amerika vanuit al deze invalshoeken bekijken en telkens vallen je weer heel andere dingen op.

Het eerste deel van de reis gaat door New England, waar naast Virginia in het Zuiden, de eerste koloniën gevestigd werden: Massachusetts voorop. De overtocht per veerboot gaat vanuit Sag Harbour op Long Island naar Connecticut. Vandaaruit reist Geert Mak naar Deerfield in Massachusetts dat al in 1669 gesticht werd. Deerfield is een soort openluchtmuseum waar je ruim 300 jaar teruggaat in de tijd. Veel huizen dateren nog uit de achttiende eeuw. Net als Williamsburg in Virginia is Deerfield een aangewezen plek om te vertellen over koloniaal Amerika (1607-1776), een periode die 170 jaar geduurde heeft.

Een historische rondreis door de Verenigde Staten zou daarom in Deerfield of Williamsburg moeten beginnen. Omdat Steinbeck via een noordelijke route naar de Westcoast reisde, begon hij zijn reis niet in Virginia maar in New England. Geert Mak reist hem na over drie sporen: het historische (wat is er allemaal gebeurd?), de actualiteit (hoe staat het land er nu voor?) en het biografische (hoe verging het John Steinbeck tijdens zijn reis?) Mak heeft zich voor dat laatste spoor intensief ingelezen en heeft heel wat Steinbeck-archieven afgereisd. En die liggen niet alleen in zijn geboorteplaats Salinas (CA) of op zijn laatste werkplek Sag Harbour, maar overal verspreid. Mak kent de verschillende manuscripten van Travels with Charley en heeft de brieven van Steinbeck naar zijn vrouw (die zich in het Steinbeck Museum in Salinas bevinden) allemaal gelezen. Zo kan hij de verdichtsels van Steinbeck in de definitieve versie van Travels with Charley vaak nauwkeurig aanwijzen.

Voor veel Amerikanen is Amerika nog altijd God’s own country, een overtuiging die ze geërfd hebben van de eerste kolonisten uit de 17e eeuw. Dit waren meestal Engelse protestanten die in de Nieuwe Wereld van Noord-Amerika het Beloofde Land aan de overzijde van de oceaan zagen dat God hen persoonlijk gegeven had. Een van de eerste kronieken over de Engelse kolonies in Noord-Amerika heeft als titel Wonder-working Providence of Zion’s Saviour (1650) van Edward Johnson. Daaruit spreekt de overtuiging dat Amerika een wonderbaarlijk geschenk uit de hemel is. Het exceptionalism heeft zich sindsdien genesteld in het hart van de Amerikaanse identiteit.

Geert Mak somt de (protestantse) religieuze groeperingen op die zich in New England gevestigd hebben: puriteinen, methodisten, presbyterianen, brownisten en shakers.

Omdat ik Travels with Charley niet gelezen heb en de biografie van Steinbeck mij niet echt interesseert, is het biografische spoor over Steinbeck voor mij het minst interessant. Het boeiendste vind ik toch het eerste spoor, de Amerikaanse geschiedenis en de zoektocht naar de Amerikaanse identiteit. Het tweede spoor, de actualiteit die vaak over de Amerikaanse politiek en economie gaat, is zeker ook interessant, maar hier kijken we voornamelijk door Mak’s brillenglazen en dat betekent een uitgesproken politieke voorkeur (pro-Democrats). Dat is ook de reden dat de uitgever van Steinbeck in 1961 veel politieke beschouwingen uit het manuscript weggelaten zodat Travels with Charley een reisboek kon zijn voor een breed publiek en niet alleen interessant voor Steinbeck’s eigen (rode) parochie.

Reizen zonder John is ook een boek dat uitnodigt om weer andere boeken te gaan lezen. Vaak wordt verwezen naar standaardwerken, sociologische studies en boeken over de Amerikaanse geschiedenis, politiek, economie en cultuur. En ook een aantal Amerikaanse romans die een bijzonder licht werpen op een typisch Amerikaans fenomeen (zoals Main Street), passeren de revue. In een literatuurlijst achterin het boek kunnen we al deze (Amerikaanse) titels vinden. Ook hier wordt er van de politieke voorkeur geen geheim gemaakt. Lezers die de progressieve opvattingen van Mak niet delen, kan deze uitgesproken politieke voorkeur soms tegen gaan staan. Maar als verteller blijft Geert Mak de ideale geschiedenisleraar. Hij is absoluut een fenomeen.

sociologische studies
The Loneley Crowd – A study of the Changing American Character (1950)
van David Riesman en
Pursuit of Loneliness – American Culture at the Breaking Pount (1976)
van Philip Slater zijn twee bekende sociologische studies waar Geert Mak naar verwijst tijdens zijn traject door New England. De studie van Riesman wordt aangehaald bij het eerste Amerikaanse televisiedebat uit de geschiedenis tussen Nixon en Kennedy op 26 september 1960. Dit debat maakte op een avond niet alleen duidelijk dat de televisie de radio voorgoed had verdrongen maar ook dat beeldvorming allesbepalend was geworden voor het electoraat ten koste van de inhoud van het debat. Sindsdien is democratie een mediacratie geworden. Philip Slater analyseerde in zijn sociologische studie o.a. de geest van het Amerikaanse exceptionalisme.

Volgende keer: van Niagara Falls via Canada en Detroit naar Chicago