Wat is dat toch met kunstprogramma’s die voor een breed publiek worden gemaakt? Ik krijg steeds meer het gevoel dat er voor een klas verveelde pubers die niets meer kan boeien, een infotainer wordt gezet die als een nar alles uit de kast trekt om de koning te vermaken. Dat past natuurlijk in de wereld van Bruegel. Maar degenen die echt wat meer over Bruegel en zijn tijd willen weten, moeten aanzien hoe de info dik wordt ondergesneeuwd door het entertainment. Ja, ook zo’n ondergesneeuwde toestand blijkt weer uitstekend in te passen in de wereld die Bruegel heet.

Presentator Lucas de Man ging voor het infotainment Vlaanderen volgens Bruegel langs bij verschillende Vlamingen. En dat alles uitdrukkelijk voor een Nederlands publiek (‘jullie hebben in 2019 het Rembrandtjaar, wij het Bruegeljaar’) in een gemoedelijk en soms plagerig Vlaanderen-Holland-sfeertje. Zo zagen we o.m. de schrijvers Dimitri Verhulst en Jeroen Olyslaegers, kunstenaar Koen van Mechelen en cabaretier Jens Dendoncker.

Maar naast de steun van BV’ers (bekende Vlamingen) ging Lucas ook met twee experts in gesprek. Kunsthistorica Tine Luk Meganck die jarenlang het schilderij de val der opstandige engelen (1562) bestudeerd heeft, wees ons op een paar aardige details. Conservator Friso Lammertse vertelde iets over de versie van de Toren van Babel (ca. 1563) die in het Museum Boijmans van Beuningen hangt. Hij probeerde Bruegel in zijn tijd te plaatsen maar kwam, schijnbaar aangemoedigd door het spook van Pier den Drol, niet veel verder dan dat de zestiende eeuw heel veel “poep, pies en seks” was. “Heerlijk!” riep hij daarna verrukt uit. Wat wil het kijkbuisvolk nog meer, hoorde je ‘m denken.

De symboliek bij Bruegel bleef helaas verborgen. Wie na deze volkse Bruegel van 2Doc behoefte heeft aan wat meer diepgang, kan ik The Mill and the Cross van Michael Francis Gibson en Lech Majewski van harte aanbevelen. Deze unieke film speelt zich helemaal af binnen het schilderij De Kruisdraging van Christus (1564). Andere Bruegelse koek.

Alle schilderijen van Bruegel
Landschap met de verschijning van Christus aan het meer van Tiberias (1553) · Zeeslag in de baai van Napels (ca. 1556) · Landschap met de parabel van de zaaier (1557) · Wie een varken is, moet in het kot (1557) · Twaalf spreekwoorden (1558) · De spreekwoorden (1559) · De strijd tussen Vasten en Vastenavond (1559) · De kinderspelen (1560) · De zelfmoord van Saul tijdens de slag tegen de Filistijnen op de Gilboa (1562) · Twee aapjes (1562) · De aartsengel Michaël in gevecht met de apocalyptische draak (1562) · De triomf van de dood (ca. 1562) · Dulle Griet (1563) · De vlucht naar Egypte (1563) · De bouw van de toren van Babel (1563) · De aanbidding door de wijzen in de sneeuw (1563) · Portret van een oude vrouw (1563) · De kruisdraging (1564) · De aanbidding door de wijzen (1564) · De ontslaping van Maria (ca. 1564) · Christus en de overspelige vrouw (1565) · Het binnenhalen van het hooi (juni/juli) (1565) · De oogst (augustus/september) (1565) · De terugkeer van de kudde (oktober/november) (1565) · Jagers in de sneeuw (december/januari) (1565) · De sombere dag (februari/maart) (1565) · Winterlandschap met vogelknip (1565) · Kindermoord van Bethlehem (1565-67) · De boerenbruiloftsdans (1566) · De volkstelling te Bethlehem (1566) · De prediking van Johannes de Doper (1566) · Het Sint-Maartensfeest (1566-67) · Het Land van Kokanje (Luilekkerland) (1567) · De bekering van Paulus (1567) · Het bruiloftsmaal (ca. 1567) · De dorpskermis (ca. 1567) · De toren van Babel (ca. 1568?) · Drie soldaten (1568) · De nestrover (1568) · De misantroop (1568) · De parabel van de blinden (1568) · De kreupele bedelaars (1568) · De ekster op de galg (1568)

Bruegel met stroop, door Merel van Ommen [ vpro.nl ]

De Italiaanse schilderes Sofonisba Anguissola is samen met Rosalba Carriera (1675-1757), Angelica Kauffmann (1741-1807) en Elisabeth Vigée Le Brun (1755-1842) een van de grootste vrouwelijke schilders van internationaal niveau die vóór 1800 werkzaam waren.

De Amerikaanse schilder Charles Wilson Peale (1741-1827) had tien kinderen waarvan er volgens het plan van hun vader zeven kunstschilder werden. Hij had het blijkbaar hoog in de bol met hen want hij noemde zijn zoons achtereenvolgens Rembrandt, Rubens, Titian, Raphaelle en Tizian II en zijn dochters Angelica Kauffmann en Sofonisba Anguissola (1786-1859). Zoon Rembrandt Peale (1778-1860) zette de ambitie van zijn vader voort om in de jonge Verenigde Staten en dynastie van schilders te stichten. Zijn dochter noemde hij Rosalba Carriera Peale (1799-1874)

Sofonisba Anguissola [ nl.wikipedia.org ]

Tilman Riemenschneider
Matthias Weniger, 2016
 
Das Bayerische Nationalmuseum in München besitzt eine der bedeutendsten Riemenschneider-Sammlungen weltweit. Insbesondere die frühen Werke, bei denen der Künstler noch in besonders großem Umfang selbst Hand angelegt hat, werden auf höchstem Niveau präsentiert. Dazu gehört die zentrale Schreingruppe des Münnerstädter Retabels, des ersten Werks, das Riemenschneider nicht auf eine farbige Fassung hin konzipiert hat. Etwa zur selben Zeit entstanden zwei Passionsgruppen, die der Rothenburger Maler Martinus Schwarz in kongenialer Weise polychromiert hat. Das Raffinement von Riemenschneiders Schnitztechnik kommt so noch subtiler zur Geltung. Mit zahlreichen weiteren gefassten wie ungefassten Spitzenwerken des Künstlers werden diese Arbeiten nun erstmals in einem Band vereint und in neuen Farbaufnahmen vorgestellt. Die Publikation erscheint aus Anlass der Neueinrichtung des Riemenschneider-Saals des Bayerischen Nationalmuseums.
 
Bron: jpc.de

bayerisches-nationalmuseum.de

bayerisches-nationalmuseum.de

In 2010 schreef ik over de grootste staatsopdracht uit de geschiedenis van de DDR, het panorama in Bad Frankenhausen van de Leipziger schilder Werner Tübke. Het reusachtige panorama, een van de grootste ter wereld, werd dertig jaar geleden voltooid nadat Tübke en zijn assistenten er negen jaar onafgebroken aan gewerkt hadden. Nog steeds staat de Sixtijnse Kapel van het Noorden in Bad Frankenhausen bij mij op mijn lijstje van plaatsen in Duitsland die ik wil bezoeken. Maar gelukkig hoef ik nu niet helemaal naar Thüringen te reizen om het panorama te zien. Op de tentoonstelling Werner Tübke – meesterschilder tussen Oost en West die zaterdag in Museum De Fundatie in Zwolle opent, is een 1:10 schaalmodel van het panorama te zien. Dat is nog altijd 13,5 meter lang! Daarnaast zijn er bijna honderd schilderen van Tübke te zien.

Werner Tübke werkte voor de naoorlogse westerse schilderkunst achter de gesloten gordijnen van het Oostblok. Aan de kunstacademie van Leipzig ontwikkelde hij zich in de jaren vijftig en zestig in een stijl die haaks stond op alles wat toen als modern gezien werd. De laat renaissancistische en maniëristisch stijl uit de zestiende eeuw was sowieso een anachronisme. Veel (verwrongen) bloot, gloeiende kleuren en een afwijzing van het clair-obscur, de belangrijkste pijler van de barokschilderkunst. Tübke was zeker niet de eerste moderne schilder die zich vrijwillig terugtrok tussen de oude meesters. Surrealisten als Christian Schad, deden dat tijdens het interbellum al. Anderen zoals Giorgio de Chirico werden na een korte flirt met de moderniteit volledig reactionair. Eenlingen als Balthus bleven hun leven lang hun eigenzinnige spoor trekken langs de moderne schilderkunst.

Voor de rest werden de meeste figuratieve en realistische schilders na de oorlog door de moderne westerse schilderkunst in de ban gedaan. Concept en expressie werden de heilige graal en op ambacht werd neergekeken. Achter het ijzeren gordijn zag de situatie er compleet anders uit. De abstracte schilderkunst die na 1945 in West-Europa in zo’n hoog aanzien kwam te staan, werd gezien als een Amerikaans product, een kapitalistisch verschijnsel. Het socialisme stelde daar het socialistisch realisme tegenover. Stalin had ooit de stijl van Repin tot standaard verheven. Dit noodzaakte de socialistische schilder om zich vooral technisch te ontwikkelen. De jonge Tübke was daar één van.

Toen Tübke (1929-2004) eind jaren veertig aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig aan zijn opleiding begon, werd hij gekneed in het socialistisch realisme. Toch zou hij zich al snel onderscheiden van zijn medestudenten. Tübke greep terug op de stijl van de oude Duitse schilderkunst uit de eerste helft van de zestiende eeuw en dat paste niet in het plaatje van het socialistisch realisme. Uit onvrede met de rigide artistieke koers die men in Leipzig volgde, stapte hij over naar het Caspar David Friedrich Institut in Greifswald. Daar leerde hij ook de kunstgeschiedenis beter kennen.

Ik ben erg benieuwd naar de tentoonstelling in Zwolle. Als het een goede overzichtstentoonstelling is, dan zouden we de ontwikkeling van Werner Tübke vanaf de jaren vijftig moeten kunnen volgen. Kunnen we zien door welke schilders hij zich heeft laten beïnvloeden? In het panorama van Bad Frankenhausen grijpt Tübke letterlijk terug naar eerste helft van de zestiende eeuw. Het panorama beeldt namelijk de Slag bij Frankenhausen uit die plaatsvond op 15 mei 1525. Het was de beslissende slag in de Duitse Boerenoorlog. Het DDR regime zag deze oorlog als een voorafbeelding van de socialistische klassenstrijd. Tübke was deze opdracht op het lijf geschreven. Hij kon zich letterlijk uitleven in de stijl van zijn grote voorbeelden: Albrecht Dürer (1471-1528) en Matthias Grünewald (ca.1470-1528) die de Duitse Boerenoorlog (1524-1525) bewust hebben meegemaakt.

museumdefundatie.nl | Welgericht [ W&V ]

Nicolosia is een aanstekelijk verslag van een obsessie. Joost Divendal beschrijft zijn jarenlange zoektocht naar het model dat Giovanni Bellini (1430-1516), de vader van de Venetiaanse School, gebruikt heeft voor zijn madonna op het altaarstuk in de San Giobbe in Venetië. Bij Bellini is de breuk tussen de traditionele typos van de Moeder Gods op de Byzantijnse icoon en de Italiaanse madonna van vlees en bloed definitief geworden. De heilige maagd Maria zit bij Bellini nog altijd op een troon, meestal geflankeerd door heiligen en eventueel opdrachtgevers, maar is zoveel aardser dan de Byzantijnse Theotokos.

De aardsheid komt bij Bellini overigens niet uit de lucht vallen, maar krijgt wel iets definitiefs. Verschillende factoren spelen daar een rol bij: Bellini is een Venetiaan, hij schildert als Italiaan voor het eerst met olieverf (Antonella da Messina had deze vanuit Vlaanderen geïmporteerd en in 1475 naar Venetië gebracht) én hij werkt naar levend model. Vooral dat laatste is van doorslaggevend belang. De moeder Gods wordt in de Italiaanse schilderkunst van de late 15e eeuw een vrouw van vlees en bloed. Karl Marx zou opmerken dat de Moeder Gods bij Rembrandt een Hollandse boerenmeid is. Maar 150 jaar vóór Rembrandt was zij al een Italiaans meisje.

Divendal is geobsedeerd door de blik van de heilige maagd Maria op het altaarstuk in de San Giobbe, waarin hij het goddelijke en het menselijke ziet samengaan. Rond de intimiteit van deze blik trekt hij concentrische cirkels die uitdijen over de lagunestad. Soms ziet hij bij serveersters op de terrasjes of meisjes op de boten het sublieme en het banale onverwacht samenkomen. Nicolosia is te lezen als een ode aan het vrouwelijke en een loflied op de schoonheid.

Na zijn huwelijk met Maria van Bourgondië in 1477 in Gent en haar vroegtijdige dood in 1482 werd keizer Maximiliaan I van Oostenrijk (1459-1519) de feitelijke machthebber van de Nederlanden. Zijn zoon Philips de Schone (1478-1506) trouwde Johanna van Castilië. Zo ontstond een machtig rijk dat zowel de Oostenrijkse en Bourgondische erflanden, Spanje en alle koloniale bezittingen in Zuid-Amerika omvatte. Karel V, zoon van Philips de Schone en kleinzoon van Maximiliaan, in 1500 in Gent geboren, werd de machtigste Habsburger uit de geschiedenis. Hij regeerde over een rijk “waar de zon nooit ondergaat”.

Keizer Maximiliaan I had voor zijn grafmonument de opdracht gegeven om 40 levensgrote bronzen standbeelden te laten gieten. Uiteindelijk zijn 28 figuren voltooid. Ik zag het enorme praalgraf in 1986 in de Hofkirche in Innsbruck. Het werd pas in 1572 voltooid, ruim een halve eeuw na de dood van Maximiliaan I.

Een soortgelijk praalgraf zag ik jaren later in de Frauenkirche in München. Het is de cenotaaf voor de in 1347 gestorven koning Lodewijk van Beieren door Hans Krumpper uit 1622. Overigens zijn beide grafmonumenten schijngraven want zowel Maximiliaan en Lodewijk liggen elders begraven.

Keizer Maximiliaan I [ nl.wikipedia.org ]