Een van de “kleinere” meesters van de Gouden Eeuw is Gabriël Metsu (1629-1667) die slechts 38 jaar oud werd. Hij is vooral bekend om zijn genretaferelen, meestal van een klein formaat. Vaak wordt hij vergeleken met Pieter de Hoogh en Johannes Vermeer vanwege zijn intieme interieurstukken. Het onderstaande tafereel van een briefschrijvende jongeman bij een open venster waarbij het licht van links komt, zit wat het onderwerp betreft natuurlijk heel dicht tegen Vermeer aan. Maar in stilistisch opzicht stijgt Metsu minder boven zijn tijd uit dan Vermeer.

Deze zomer was in de National Gallery of Ireland de tentoonstelling Vermeer and the Masters of Genre Painting te zien. Daar hing ook het bovenstaande interieurstuk van Gabriël Metsu samen met één van de mooiste schilderijen van Vermeer. Gelukkig zijn deze permanent te zien in dit museum.

Soms droom ik dat ik in de Dutch mountains ben. In de geografie van mijn onderbewustzijn liggen die ergens in de Achterhoek. Het is bepaald geen Zuid-Limburgs heuvellandschap maar echt gebergte. Schilders in de zeventiende eeuw hebben wellicht ook die droom gehad: een berglandschap in Nederland. Jacob van Ruysdael schilderde net over de grens bij Oldenzaal kasteel Bentheim. Hij maakte van de heuvel waar het kasteel ligt een heuse berg. Albert Cuyp overdreef nog meer toen hij in 1655 een schilderij van kasteel Ubbergen maakte, ook gelegen vlakbij de Duitse grens.

Ubbergen Castle [ nationalgallery.org.uk ]

Het Palazzo Farnese in Rome biedt tegenwoordig onderdak aan de Franse ambassade in Italië. Het is een van de hoogtepunten van de Italiaanse renaissance en werd gebouwd voordat de barok in de zeventiende eeuw het beeld van Rome zou gaan bepalen. Het paleis werd ontworpen door Antonio da Sangallo (1484-1546) in opdracht van Alessandro Farnese (1468-1549), die vanaf 1534 beter bekend is als paus Paulus III. Michelangelo werkte mee aan de voltooiing van dit stadspaleis.

Twee schilders uit Bologna werkten in het interieur van het palazzo Farnese mee aan de decoratie. Annibale Carracci (1560-1609) en zijn leerling Domenichino (1581-1641) schilderden vanaf 1602 enkele fresco’s. Het fresco van de heilige maagd van Domenichino is waarschijnlijk het bekendst. Het is geschilderd in een opvallend licht coloriet van grijs-groene tinten, veel minder zwaar dan in de barok gebruikelijk was.

Het fresco is typerend voor de vermenging van het christelijk geloof en heidense mythologie. In de vijftiende eeuw was dat niet ongewoon. De aristocratie hield van de antieke joie de vivre en het christelijke motief was vaak niet meer dan een schaamlap. Volgens de legende zou alleen een maagd de eenhoorn kunnen temmen.