In december 2016 zond de Oostenrijkse ORF de miniserie Maximilian uit. Coproducent ZDF volgde tien maanden later op drie achtereenvolgende avonden (1, 2 en 3 oktober). Niet voor niets werd Maximilian geprogrammeerd rond de nationale feestdag van Duitsland. Na de Wende zijn de Duitsers weer dieper naar hun identiteit aan het graven. Zo is er bijvoorbeeld weer veel belangstelling voor het Heilige Roomse Rijk. Maximiliaan van Oostenrijk, de grootvader van Karel V, vestigde de basis van een wereldrijk “waar de zon nooit ondergaat”.

Omdat de miniserie een groot publiek wil bereiken, is er gekozen voor een combinatie van historisch drama én romantiek. Zoals de ondertitel al aangeeft, draait het verhaal van Maximilian om macht en liefde. Niet één, maar twee liefdesparen staan centraal: Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië én zijn kamerdienaar Wolf von Polheim en Maria’s hofdame Johanna von Hallewyn. In een bikkelharde wereld vol geweld, verraad en liefdeloosheid, vinden zij toch de ware liefde. We zouden onszelf daar zomaar in kunnen herkennen!

Huwelijken op het allerhoogste niveau waren in de regel het vreedzame alternatief voor oorlogsvoering. Het ging in de eerste plaats om de macht en niet om de liefde. Maar net als vierhonderd jaar later met het huwelijk tussen Franz-Jozef en Sisi, vormde het huwelijk tussen Maximiliaan en Maria van Bourgondië een uitzondering op deze regel. Beiden gingen op den duur voor elkaar voelen en zelfs van elkaar houden. Toen Maria in 1482 (ze was toen nog geen vijf jaar met Maximiliaan getrouwd) een dodelijke val van haar paard maakte, was Maximiliaan ontroostbaar. Tot aan zijn dood in 1519 is hij nooit meer gelukkig geweest in de liefde.

Naast de twee liefdesverhalen biedt Maximilian vooral veel visueel spektakel. We krijgen een aardig beeld van het leven in de laat-Bourgondische tijd. In deel drie, dat begint met een bruiloftsmaal, zien we de rijkdom van de Bourgondische keuken, alsof een van de miniaturen van de gebroeders Van Limburg tot leven is gekomen. Iedereen kijkt met verbazing naar de nog middeleeuwse tafelmanieren van de jonge Oostenrijker. Maximiliaan eet met zijn handen en zijn kin druipt van het vet, terwijl de verfijnde Bourgondiërs met mes en vork eten.

De overgang van Middeleeuwen naar Renaissance ging geleidelijk, maar soms was het contrast duidelijk te zien. Maximiliaan wordt der letzte Ritter genoemd, omdat hij op de drempel stond naar de nieuwe tijd waarin de rijke burgerij het levensniveau omhoog stuwde, weg uit die donkere kuil die we de Middeleeuwen zijn gaan noemen. Nog altijd zijn Bourgondisch en carpe diem synoniemen van elkaar, benamingen voor het goede leven.

Maximilian [ imdb.com ]

Lang voordat de Canon van Nederland met zijn thematische benadering in het geschiedenisonderwijs geïntroduceerd werd, ging vaderlandse geschiedenis nog hand in hand met het koppelen van jaartallen aan historische gebeurtenissen. De meeste ouderen die nog met jaartallen in de schoolbanken zijn opgegroeid, zullen zich bij het jaar 1477 twee gebeurtenissen te binnen schieten: de dood van Karel de Stoute [1433-1477] en het huwelijk van zijn dochter Maria van Bourgondië [1457-1482] en Maximiliaan van Oostenrijk [1459-1519]. Over het jaar 1477 ging het gisteren in het eerste deel van de Duits-Oostenrijkse miniserie Maximilian.

Sinds de jaren negentig is er in Duitsland gelukkig weer aandacht voor de Duitse nationale geschiedenis van vóór 1933. In het najaar zendt de ZDF alweer jaren schitterende historische documentaires over het Duitse verleden uit. Gisteren startte ze in samenwerking met de Oostenrijkse ORF de peperdure historische miniserie Maximilian I, over de grootvader van Karel V, de eerste heerser van een wereldrijk waarin de zon nooit onderging.

Hopelijk trekt deze miniserie ook kijkers in Vlaanderen en Nederland, want de geschiedenis van Maximilian I en Maria van Bourgondië gaat natuurlijk ook over de Lage Landen. In de Canon van Nederland is er helaas geen venster op de Bourgondische tijd. De Noordelijke Nederlanden maakten tijdens het bewind van Karel de Stoute tussen 1467 en 1477 een economische bloeitijd door terwijl de Zuidelijke Nederlanden in verval raakten. Maar na de dood van Maria van Bourgondië in 1482 laaide in de Noordelijke Nederlanden het conflict tussen Hoeken en Kabeljauwen weer hoog op.

Max [ W&V ]

Deze zomer waren we voor de vierde maal in München en ditmaal besloten we er het Bayerisches National Museum te bezoeken. Dit werd aan het einde van de negentiende eeuw gebouwd in een eclectische stijl die de ziel van Beieren zou moeten weerspiegelen. In de façade meende ik ornamenten van het nabijgelegen Hofbräuhaus te herkennen. Het museum blijkt lang niet zo druk bezocht als de drie Pinakotheken, het Lembachhaus of het Deutsches Museum. Misschien omdat de collectie de gemiddelde bezoeker minder aanspreekt dan de collecties in de andere grote musea. Het museum concentreert zich voornamelijk op religieuze sculpturen en kunstnijverheid vanaf de vroege middeleeuwen tot in de negentiende eeuw.

Het Bayerisches National Museum bezit misschien wel de belangrijkste verzameling beelden van de houtsnijder Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531). Vorig jaar werd de zaal waarin deze collectie zich bevindt, gerenoveerd en opnieuw ingericht. Ter gelegenheid daarvan verscheen een boek van Matthias Weiniger en is er een kleine tentoonstelling onder de naam Tilman Riemenschneider in neuem Licht.

Een van de vroege meesterwerken van Tilman Riemenschneider is het Magdalenenretabel. In eerste instantie doet het je denken aan de geboorte van Venus die in 1483 door Botticelli geschilderd werd. We zien dezelfde rijzige vrouwengestalte waarbij haar naaktheid bedekt wordt met veel haar. Ook wordt ze geflankeerd door twee groepen engelen. Maar daar houden de overeenkomsten op. Terwijl Botticelli voor een mythologisch onderwerp heeft gekozen, kiest Tilman Riemenschneider voor een Bijbels onderwerp: Maria Magdelena, de heilige hoer. Hij vermengt elementen uit het leven van Maria van Egypte met dat van Maria Magdelena. De heilige wordt in de woestijn geplaatst en bekleed met kemelhaar.

De beeldengroep maakte grote indruk op me. Ik begrijp de hoogste waardering voor het werk van Tilman Riemenschneider helemaal. Dit is een winnende combinatie van ambacht en emotie, een sculptuur van hetzelfde niveau als Bernini, maar dan in hout.

Tot het einde van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) bevond het retabel zich in de St. Maria Magdalena in Münnerstadt. Daarna kwam het in onderdelen in München terecht en tenslotte kreeg het een permanente plaats in het Bayerisches National Museum. Sinds 1981 bevindt zich in de kerk in Münnerstadt een reconstructie van het retabel.

Alle foto’s zijn genomen op 11 juli 2017.

Magdalenenretabel [ de.wikipedia.org ] | Bayerisches Nationalmuseum

Ze maakten “glossies” voor de hertog van Bourgondië of de hertog van Berry, maar dat er 600 jaar na hun dood een glossy onder hun eigen naam zou verschijnen, daarvan hadden de gebroeders van Limburg uit Nijmegen nooit durven dromen. Vorige maand verscheen er n.a.v. de zeshonderdste sterfdag van de gebroeders een heuse magazine met een gouden 600 op de omslag. Het binnenwerk wordt vooral bepaald door schitterende collages van de bekende miniaturen waarin levende modellen zijn gemonteerd. De fotografie en de beeldbewerking werden gedaan door Thijn van de Ven, meesterfotograaf uit Nijmegen. Het magazine is online te bestellen. Vrijdag is de laatste dag van het crowdfunding project.

Les Très Riches Heures du duc de Berry is een rijk geïllumineerd getijdenboek, gedateerd rond 1400. Het is geschilderd in opdracht van Hertog Jean de Berry en vervaardigd door de befaamde Nijmeegse miniatuurschilders de gebroeders Van Limburg. Ter gelegenheid van 600 jaar Gebroeders van Limburg is een servies uitgebracht voorzien van afbeeldingen uit Les Très Riches Heures.

gebroedersvanlimburg.nl | hetwoudderverwachting.nl