Categorie archief: film

Victoriaans leven

vrijdag gezien op Een: Doctor Thorne (2016)

Doctor ThorneDirect na de uitzending door de BBC zendt het Vlaamse Een de driedelige miniserie Doctor Thorne uit naar het gelijknamige boek van Anthony Trollope (1815-1882) uit 1858. Het filmscript werd geschreven door Jullian Fellowes. Doctor Thorne is voor Fellowes een tussendoortje bij Downton Abbey (2010-2015) en zijn nieuwe historische dramaserie The Gilded Age die vanaf volgend jaar door de BBC uitgezonden gaat worden.

Doctor Thorne begint in 1855, in het hart van de Victoriaanse tijd. Na The Great Exhibition in 1851 was Engeland op het toppunt van zijn macht. De Victorianen waren de rijkste mensen die ooit geleefd hadden. Engels kostuumdrama en de Victoriaanse upperclass zijn op televisie synoniemen van elkaar. Met Doctor Thorne, de huisarts van enkele Victoriaanse families, bezoeken we hun kastelen, interieurs en parkachtige tuinen. Het is alsof we een schilderij zijn ingegaan. Het verhaal, bijna altijd gebaseerd op klassenverschil en schandaal, is vooral een vehikel voor een reis langs de Victorian decorative arts.

Victorian social life in the Victoria & Albert Museum [ vam.ac.uk ]
Victorian social life from paintings [ vam.ac.uk ]

Egyptomania [ 1 ]

De invloed van Egypte op de westerse cultuur sinds 1800

De expeditie van Napoleon naar Egypte (1798-1799) drukte na 1800 zijn stempel op de Europese cultuur, eerst in Frankrijk en daarna ook in Engeland. Het land van de farao’s had duidelijk invloed op de empirestijl. Sfinxen, obelisken en hiëroglyfen keerden terug in architectuur, meubilair en toegepaste kunst.

Egypte
De expeditie van Napoleon naar Egypte
door Léon Cogniet in het Louvre, 1835

Napoleon had zijn expeditie naar Egypte goed uitgerust. Hij wilde er niet alleen een militaire veldtocht van maken, maar ook een wetenschappelijk en cultureel succes. Daarom reisden in 1798 niet minder dan 167 wetenschappers en kunstenaars mee. Léon Cogniet schilderde in 1835 bovenstaande voorstelling op een plafond in het Louvre waarop je de wetenschappers en kunstenaars rondom Napoleon aan het werk ziet. Het is een romantische voorstelling die precies past in zijn tijd.

Egypte
Allegorische portret van Dominique Vivant-Denon studerend in het Louvre door Benjamin Zix (1772-1811)

Benjamin Zix maakte dertig jaar eerder een classicistische prent van Dominique Vivant-Denon, de meest vooraanstaande kunstenaar van Napoleon in Egypte. We zien hem aan het werk in het Louvre waar hij zijn tekeningen en ervaringen verwerkt in Voyages dans la Basse et la Haute Egypte pendant les campagnes de Bonaparte, en 1798 et 1799 dat in twee delen verscheen in 1802.

Ook na 1900 zou Egypte niet meer verdwijnen uit de reis- en filmindustrie, de twee westerse industrieën bij uitstek waar de romantiek en het escapisme onderdak vonden.

Egypte
Egypte op reisaffiches

Ongeveer honderd jaar na de eerste golf overspoelde de Egyptomania ook de Verenigde Staten. Hoogtepunten waren de film Cleopatra (1917) die van Theda Bara een ster maakte en de ontdekking van het graf van Toetanchamon door Howard Carter in 1922. Opnieuw gingen sfinxen, obelisken en hiëroglyfen een rol spelen in de architectuur en de toegepaste kunsten, ditmaal in het streng gestileerde art deco.

Cleopatra
Theda Bara als Cleopatra (1917)

Zeventien jaar na de zwijgende Cleopatra verscheen er een sprekende Cleopatra (1934), gespeeld door Claudette Colbert. Het zou nog bijna dertig jaar duren totdat Elisabeth Taylor de ultieme Cleopatra (1963) speelde.

Cleopatra
Theda Bara en Claudette Colbert speelden Cleopatra
Cleopatra
filmposters van Cleopatra (1917) met Theda Bara en Cleopatra (1934) met Claudette Colbert

triest en stoïcijns

gezien op TV5: Berthe Morisot (2012) van Caroline Champetier

MorisotIsabelle Adjani speelde Camille Claudel (1864-1943) in de gelijknamige film uit 1988. Het ging daarin vooral om de liefdesrelatie met haar 24 jaar oudere leraar Auguste Rodin (1840-1917). Rodin en Claudel vormden een van de beroemdste kunstenaarskoppels uit de geschiedenis. Meestal draait het dan om een verhouding leraar-leerling of meester-model.

De Franse televisiefilm Berthe Morisot gaat over de relatie tussen de Franse schilder Edouard Manet (1832-1883) en Berthe Morisot (1841-1895). Tot een passie zoals bij Rodin en Claudel kwam het niet, maar Manet en Morisot waren wel intiem bevriend. De film volgt de beide schilders vanaf hun eerste ontmoeting in 1864 tot aan 1872. Manet zou haar onsterfelijk maken op zijn beroemde schilderij het balkon uit 1868/69.

Manet - Le Balcon
Edouard Manet Le Balcon 1868/69
Musée d’Orsay, Parijs

Hoofdrolspeelster Marine Leterme zet een mooie, trieste en stoïcijnse Berthe Morisot neer. De film is niet overal geslaagd, maar toch wel de moeite waard om naar te kijken, vooral als je van schilderkunst en geschiedenis houdt. Op de achtergrond speelt de Franse-Duitse Oorlog (1870/71) en de Pruisische bezetting van Parijs. We zien fraaie binnen- en buitenopnamen die een overtuigend beeld geven van de jaren ’60 en ’70 van de 19e eeuw.

Impressionistische schilderijen van het mondaine leven in Parijs en Argenteuil onder het Tweede Keizerrijk komen tot leven. De vrouwen droegen tot in de tweede helft van de jaren zestig crinolines, enorme hoepelrokken. Deze zien we ook nog op het vroege werk van Monet. Tegen 1870 wordt de mode voor vrouwen á la Anglaise en natuurlijker zoals op het onderstaande schilderij aan de haven van Lorient waarop Edma Morisiot poseert. Kleine lichte parasols voor dames komen in de mode. Op zonovergoten impressionistische schilderijen van de impressionisten zijn deze vaak te zien.

Morisot
Berthe Morisot Il porto a Lorient 1869
Rechts op de voorgrond zit Berthe’s zuster Edma. Manet prees het om zijn licht en helderheid en kreeg het van haar cadeau.

Bij het zien van Marine Leterme als Berthe Morisot met ezel en schilderskist op haar rug aan zee bij Lorient, moest ik onmiddellijk denken aan Kirk Douglas als Vincent van Gogh in de Provence. Morisot was Van Gogh twintig jaar voor. Vrouwelijke schilders waren in die tijd nog altijd zeldzaam. Naast Mary Cassatt (1844-1926) geldt Berthe Morisot als de beroemdste vrouwelijke impressionist.

Berthe Morisot [ imdb.com ]