de laatste getuige

gezien: Der Untergang (2004)

Deze dagen is het 62 jaar geleden dat Berlijn in een hel veranderde. Zaterdagdagavond heb ik met Ronald samen gekeken naar der Untergang, gebaseerd op het boek van Joachim Fest. Ooit zag ik die andere film over Hitler’s laatste dagen: The Bunker uit 1981 met Anthony Hopkins als Hitler.
Rochus MischMet die vertolking van Hitler kreeg ik bijna medelijden. Bruno Ganz, die ooit een engel speelde boven Berlijn (Der Himmel über Berlin (1987) van Wim Wenders) speelt nu een duivel in de hel onder Berlijn. Ook hij zet een afgetakelde man neer, maar zijn Hitlervertolking blijft kil en weerzinwekkend. Met de schitterende Duits-Roemeense Alexandra-Maria Lara als Hitler’s laatste secretaresse Traudl Junge. Inmiddels zijn alle getuigen van Hitler’s zelfmoord niet meer in leven, op één na, de telefonist Rochus Misch Hij leeft nog steeds in Berlijn en hoopt in juli 90 jaar te worden.

BunkerDrie jaar geleden was ik met Kees op de plek waar de Neue Reichskanslerei stond aan de Voss-Straße. Daaronder bevond zich de bunker. Nu is het een onbeduidend parkeerplaatsje tussen wat nieuwbouwblokken in. De sporen zijn uitgewist. In de DDR-tijd is het volgestort met beton.

Berlijn, april 1945. Het land staat op het punt van de totale ineenstorting. In de straten van de hoofdstad voltrekken zich hevige gevechten van huis tot huis. Hitler heeft zich, met enige van zijn generalen en vertrouwelingen, verschanst in de Führer’s Bunker onder de Rijkskanselarij. Onder hen is ook Traudl Junge, Hitler’s prive secretaresse, die hem niet in de steek wil laten. Terwijl de situatie buiten escaleert – het Rode Leger rukt immers fors op en in de door bombardementen getekende stad spelen zich wanhopige taferelen af – ondergaat Hitler de ineenstorting van zijn Derde Rijk achter de dikke muren van zijn bunker. En hoewel Berlijn op het punt van vallen staat weigert de Führer de stad te verlaten. Hij wil, zoals zijn architect Speer het wist te vertellen, “op het podium staan als het doek voor de laatste keer valt.” Maar Hitler staat niet op het podium.
Der Untergang
Terwijl de gevolgen van zijn hopeloos verloren oorlog met alle macht over zijn volk heenvallen, werkt de Führer aan zijn eigen aftocht. Slechts enkele uren voor hun gemeenschappelijke zelfmoord trouwt hij met Eva Braun. In plaats van een laatste overwinning komt er een laatste nederlaag, maar ook die moet tot in de puntjes verzorgd worden. Nadat Hitler en Eva Braun de hand aan zichzelf hebben geslagen worden ze verbrand zodat hun lichamen niet in handen van de vijand vallen. Vele van zijn getrouwen kiezen eveneens voor zelfmoord. Goebbels en de overgebleven generalen weigeren zich onvoorwaardelijk over te geven aan de Russen. Als de situatie nog hopelozer wordt besluit Magda Goebbels haar zes kinderen te vergiftigen voordat zij zelf met haar man zelfmoord pleegt. Kort daarna weten Traudl Junge en enige anderen op het laatste moment te ontsnappen uit de bunker…