maandagavond gezien op Canvas: The great dictator (1940)
The great dictator is een van de beroemdste films uit de geschiedenis. Dat komt waarschijnlijk ook vanwege de (bijzonder vroege) aanwezigheid van de zogenaamde godwin. Je mag het ook de reductio ad Hitlerum noemen: “Hitler is slecht, dus dictator Adenoid Hynkel (gespeeld door Charles Chaplin) is slecht”.
In ieder geval gaat de reductio ad Hitlerum niet op voor het kubistische snorretje. Want Chaplin speelt ook de rol van een joodse barbier, die als twee druppels water op de dictator lijkt. En deze vertegenwoordigt juist de stem van democratie, vrijheid en vrede. In een vlammend betoog sluit hij de film af. Het was voor de eerste maal dat er een sprekende Chaplin in een film te zien was. Hij was altijd een beetje bang geweest voor de talkie, die al zoveel carrières van collega’s had laten stranden. Ook al leunt The great dictator nog altijd zwaar op zijn typetje the little tramp en ligt het burleske er dik op, de film werd in 1940 goed ontvangen omdat het heerlijke satire met een boodschap was, gemaakt door een “oude meester”. Chaplin’s twintig jaar jongere vrouw Paulette Godard speelt de rol van het joodse meisje Hannah.
de iconische scene met de wereldbol
De toespraak van de joodse kapper waarmee The great dictator besluit, is onverminderd actueel:
I’m sorry, but I don’t want to be an emperor. That’s not my business. I don’t want to rule or conquer anyone. I should like to help everyone if possible; Jew, Gentile, black man, white. We all want to help one another. Human beings are like that. We want to live by each other’s happiness, not by each other’s misery. We don’t want to hate and despise one another. In this world there is room for everyone, and the good earth is rich and can provide for everyone. The way of life can be free and beautiful, but we have lost the way. Greed has poisoned men’s souls, has barricaded the world with hate, has goose-stepped us into misery and bloodshed. We have developed speed, but we have shut ourselves in. Machinery that gives abundance has left us in want. Our knowledge has made us cynical; our cleverness, hard and unkind. We think too much and feel too little. More than machinery, we need humanity. More than cleverness, we need kindness and gentleness. Without these qualities, life will be violent and all will be lost. The airplane and the radio have brought us closer together. The very nature of these inventions cries out for the goodness in men; cries out for universal brotherhood; for the unity of us all.
lees de volledige toespraak
tussen de bedrijven door poseert de dictator hooguit tien seconden…
Paulette Godard als Hannah
The great dictator werd door Hitler verboden. Wat hij van de film vond, is niet bekend, maar waarschijnlijk zag hij wel een kopie die vanuit Spanje naar Berlijn gesmokkeld was.
The great dictator [ nl.wikipedia.org ]
