Dankzij het rijkswidget van het Rijksmuseum (onderaan deze pagina) kwam ik het onderstaande schilderij van Jan Ekels II uit 1784 weer eens tegen. Jan Ekels II is een blinde vlek in mijn kunsthistorische kennis. Maar in de Nederlandse schilderkunst is de hele achttiende eeuw een ondergeschoven kindje. De periode tussen de schilders van de Gouden Eeuw en die uit de Romantiek wordt meestal met zevenmijlslaarzen genomen, omdat er niet zo veel (meer) te melden lijkt. Toch zijn er in de achttiende eeuw in ons land enkele zeer goede schilders en schilderijen die nauwelijks onder de aandacht komen. Het onderstaande schilderijtje is daar een goed voorbeeld van.
Een schrijver die zijn pen versnijdt
27,5 x 23,5 cm
Het tafereeltje met bescheiden afmetingen (27,5 x 23,5 cm) roept bij mij associaties op met de intieme interieurs die Adolph Menzel in de veertiger jaren van de negentiende eeuw schilderde. Maar dit interieur werd al in 1784 geschilderd, lang voor de Biedermeiertijd. Het grijpt terug naar de 17e eeuwse Hollandse meesters Vermeer, de Hooch en Metsu. Jan Ekels II gebruikt ook licht- en spiegeleffecten om de ruimte op een spannende manier open te breken.
Het gordijn is dichtgeschoven, maar door een spleet valt wat daglicht. De manier waarop dat licht langs de wand strijkt en hier en daar de dingen aanstipt doet denken aan het werk van de 17de-eeuwer Vermeer. Diens interieurschilderijen ademen eenzelfde verstilde sfeer. Vermeers ‘Brieflezende vrouw’ is een voorbeeld. Ook hier gaat het om een eenvoudig vertrek met een enkele figuur, verdiept in een simpele, stille handeling, bij een raam.
Net als Vermeer specialiseerde Jan Ekels II zich in sobere interieurs met één of enkele figuren. Naast Vermeer was het Franse neo-classicisme van invloed op Ekels’ werk. De helderheid en uitgewogen composities van Ekels’ schilderijen zijn kenmerkend voor het classicisme. Ekels leerde het classicisme kennen in Parijs, waar hij een paar jaar gewoond heeft. De ‘schrijver die zijn pen versnijdt’ is een topstuk in de Nederlandse schilderkunst van de 18de eeuw en een hoogtepunt in Ekels’ oeuvre. Het Rijksmuseum bezit nóg een ‘schrijver’ van Ekels, maar dat schilderij is minder opvallend, het mist het verrassende spiegel-effect.
Bron: Rijksmuseum.nl
Jan Ekels II (1759 – 1793) was een Nederlands kunstschilder en zoon van Jan Ekels de Oude. Jan Ekels de Jonge kreeg les van zijn vader en bezocht de Amsterdamse Tekenacademie. Ook studeerde hij twee jaar in Parijs, waar hij kennis maakte met het classicisme. In zijn genrestukken werd hij beïnvloed door 17de-eeuwse kunstenaars als Johannes Vermeer, Gabriel Metsu en Pieter de Hooch. Ook schilderde hij het enig bekende portret van Egbert van Drielst. Ongeveer 50 schilderijen zijn van hem bekend. De kunstenaar stierf op 33-jarige leeftijd en werd begraven vanuit een logement in de Nieuwe Doelenstraat.
