M | Leuven tot 6 december 2009
Het nieuwe museum M in Leuven opende vorige maand zijn deuren met een grote tentoonstelling over de vijftiende eeuwse Vlaamse meester Rogier van der Weyden (1399/1400-1464) tijdgenoot van Jan van Eijck en een van de meest invloedrijke schilders die ooit in de Lage Landen geleefd heeft. Tijdens zijn leven oefende hij al invloed uit op de Italiaanse Renaissance via de schilder Antonello da Messina. Terug naar de Bourgondische Tijd en het Herfsttij der Middeleeuwen waarover Huizinga zo treffend schreef. Velen die het boek gelezen hebben, herinneren zich nog wel de beginzin van het eerste hoofdstuk ‘s levens felheid geschreven in die mooie oude spelling (1919):
Bron: Herfsttij der Middeleeuwen [ nl.wikisource.org ]
het jongste gerecht (detail) ca. 1450
jonger was, hadden alle levensgevallen veel scherper
uiterlijke vormen dan nu.
Johan Huizinga, 1919
‘Dien graad van onmiddellijkheid en absoluutheid’ is precies wat we aantreffen in de schilderijen van Rogier van der Weijden maar ook in die van zijn tijdgenoot Jan van Eijck. Hun beide meesterwerken De Kruisafneming (Prado, Madrid) en De aanbidding van het Lam God’s (Sint Bavo, Gent) schelen slechts drie jaar (1435 en 1432). Beide werken illustreren precies de geest die Huizinga beschreef in ‘s levens felheid. Deze werken hebben vanaf hun ontstaan ondoorbroken indruk op ons gemaakt. Philips II raakte zelfs zo in de ban van De Kruisafneming dat hij het naar Spanje liet halen en daar hangt het nu nog steeds. Om technische redenen mag het werk niet vervoerd worden en ontbreekt het nu helaas op de tentoonstelling Leuven. Als plaatsvervanger maakte de videokunstenaar Walter Verdin een installatie (The Sliding Time) waarmee hij De Kruisafneming tot leven laat komen.
dien graad van onmiddellijkheid
en absoluutheid, dien de vreugd
en het leed nu nog hebben
in den kindergeest.
Johan Huizinga, 1919
Bron: nl.wikipedia.org
Net als in zijn paneel van Maria Magdalena uit dezelfde periode, verenigt Van der Weyden hier verte en nabijheid, portret en landschap
Rogier van der Weyden groeit op in Doornik. In 1435 wordt hij stadsschilder van Brussel. Hij staat dicht bij het hertogelijk hof en bij de burgerij. Zowel de Bourgondische vorsten als de Leuvense Voetbooggilde behoren tot zijn opdrachtgevers. De vormentaal van Van der Weyden krijgt navolging in heel Europa. Hij wordt algemeen beschouwd als de invloedrijkste 15de-eeuwse schilder uit de Nederlanden.