In het Rijk van de Geest is alles tegenwoordige tijd en alleen daar ben je onsterfelijk. Dat geldt in het bijzonder voor schrijvers. Immers, wie schrijft die blijft. Zolang we hen blijven lezen en gedenken, leven zij voort. En wanneer ze zijn weggezonken in het collectieve geheugen, kunnen ze met een lemma op wikipedia weer even tot leven worden gewekt.
Vandaag: Jakob Moleschott (1822-1893)
In hoofdstuk 14 van Romantiek. Een Duitse Affaire schrijft Rüdiger Safranski over de zgn. “drooglegging van het Duitse Idealisme.”
Dat begint halverwege de jaren veertig van de negentiende eeuw en wordt in de jaren vijftig afgerond. Het betekent een definitieve kentering van de geestelijke levenshouding van de Romantiek naar het materialisme van de natuurwetenschappen. De wetenschap en techniek ontwikkelen zich vanaf 1850 in een razendsnel tempo en beheersen spoedig het geestelijk klimaat. Safranski refereert net als Karl Vorländer in Geschichte der Philosophie (1903) aan David Friedrich Strauss die al in 1835 de traditionele christologie op zijn kop zet met zijn boek Das Leben Jesu. En beiden noemen ze vier bekende werken die met het materialisme rond 1850 verbonden zijn: Der Kreislauf des Lebens (1852) van Jakob Moleschott, Köhlerglaube und Wissenschaft (1854) van Karl Vogt, Kraft und Stoff (1855) van Louis Büchner en Neue Darstellung des Sensualismus (1855) van H. Czolbe.
Mij boeit vooral de figuur van Jakob Moleschott, een arts en materialistisch filosoof uit ‘s-Hertogenbosch die in Heidelberg, Zürich, Turijn en Rome carrière maakte en bekend geworden is door zijn uitspraak “Ohne Phosphor kein Gedanke!” SP-parlementariër Ronald van Raak schreef vorig jaar in Spanning , een magazine van het wetenschappelijk bureau van de SP, een artikel over Jakob Moleschott. Niet zozeer vanwege zijn materialisme maar omdat Moleschott behalve wetenschapper ook socialist, vrijdenker, senator (in de Italiaanse senaat!) en voorvechter van vrouwenrechten was.
Jakob Moleschott
Bron: Karl Vorländer, Geschichte der Philosophie
§ 65. Der naturwissenschaftliche Materialismus der 50er Jahre.
der Prometheus unserer Zeit, die Chemie die höchste Wissenschaft
Victor von Zabern, Mainz, 1857