Citzen Kane (1941) is in 1999 uitgeroepen tot de beste film aller tijden en wordt beschouwd als een van de invloedrijkste films uit de geschiedenis. Om dat oordeel niet na te praten en uit eigen overtuiging te kunnen spreken, moet je de film vaak gezien hebben en heel veel andere films uit de jaren daarna. Alleen het analyseren van Citizen Kane en het onderzoeken van zijn invloed op andere films, maakt het al leuk om filmliefhebber te zijn.
Citizen Kane blinkt uit in het originele script, de vernieuwende fotografie en cinematografie en de levendige, humoristische dialogen. Het is een knappe satire op de American way life, met als hoogtepunt het laatste deel van de film dat zich afspeelt op Xanadu , een oversized kitschpaleis dat gemodelleerd is naar Hearst Castle (1919-1947). Voor de Amerikaanse de krantenmagnaat William Randolph Hearst (1863-1951 was het niet moeilijk om zichzelf te herkennen in de fictieve personage Charles Foster Kane (1856-1941).
De film begint in 1941 kort na het overlijden van Charles Foster Kane. Journalisten worden erop uitgestuurd met de opdracht om de betekenis van het woord Rosebud te achterhalen. Dit was het laatste woord dat men Kane hoorde zeggen vlak voordat hij stierf. Uiteenlopende personen die Kane goed gekend hebben, worden bezocht met de vraag wat hij met Rosebud bedoeld zou kunnen hebben. Zo worden episodes uit zijn leven vanuit verschillende perspectieven bekeken. We komen wat uit zijn kinderjaren te weten dankzij de nagelaten memoires van de bankdirecteur Thatcher . Via gesprekken met zijn compagnon Bernstein, zijn beste vriend Leland, zijn ex-vrouw Susan Alexander en tenslotte met zijn butler Raymond kijken we in flash backs terug op de succesvolle carrière van Charles Foster Kane. Deze manier om een verhaal te vertellen, zien we ook terug in The Killers (1946) al worden in deze film noir de verschillende verhalen niet in chronologische volgorde geplaatst.
Ik keek ditmaal met extra aandacht naar de art direction. De set decoration van Xanadu is natuurlijk geweldig, maar nu viel mij op dat ook in andere scenes prachtige sets zijn gebouwd met expressionistische overdrijvingen. In de episode die zich afspeelt aan het einde van de negentiende eeuw, wanneer Kane samen met Bernstein en Leland in New York de krant The Inquirer begint, zitten prachtige decors. Zo is het gebouw waarin de The Inquirer gevestigd is een goed voorbeeld van negentiende eeuws eclecticisme. Het gebouw van maar drie verdiepingen zit op een straathoek tussen hogere gebouwen ingeklemd. Historische stijlen zijn net als in Beverly Hills of Las Vegas op een lachwekkende door elkaar heen gegooid. Het lijkt meer op een draaiorgel dan op een gebouw. Precies zo werd er tot het begin van de jaren twintig in New York gebouwd. Het bekendste voorbeeld is het neo-gotische Woolworth Building dat in 1913 het hoogste gebouw ter wereld werd. Alessandro Baricco heeft in zijn boek Barbaren een woord voor dit typisch Amerikaanse cultuurverschijnsel: spectaculariteit.
Tenslotte heb ik weer genoten van de magistrale fotografie en cinematografie. Citizen Kane gebruikt stijlelementen uit de expressionistische film zoals contrast in licht en donker, contrast in close up en totaal, diagonalen en schaduwen. De gouden tijd van de film noir begon niet voor niets kort na het verschijnen van Citizen Kane en duurde tot de late jaren vijftig. Orson Welles maakte overigens ook een van de allerlaatste meesterwerken in de film noir: Touch of Evil. Deze film uit 1958 begint met een ingenieuze boom shot die mij herinnert aan een beroemd shot dat in Citzen Kane tweemaal voorkomt.
De camera zoomt in op een billboard aan de muur met een blonde zangeres erop, gaat daarna omhoog totdat we over een dak uitkijken. Op het dak staat een framework met grote neonletters EL RANCHO -Floor Show -SUSAN ALEXANDER KANE – Twice Nightly. De camera beweegt zich tussen de tekst EL RANCHO en Floor Show door, komt bij een glazen dakraam, zoomt in op de beslagen ruiten waaronder we een vrouw aan een tafel zien zitten.
