Saudade [ 1 ]

gezien op DVD: Mistérios de Lisboa (2010)

Mistérios de LisboaNadat ik op eerste kerstdag Linhas de Wellington (2012) gezien had, wilde ik beslist meer films zien waaraan de Braziliaanse fotograaf André Szankowski (*1979) heeft meegewerkt. Het lag dus voor de hand dat ik naar het Portugese drama Mistérios de Lisboa zou gaan kijken, dat Szankowski twee jaar eerder maakte met de Chileense regisseur Raúl Ruiz (1941-2011). Dit zou overigens de laatste film van Ruiz zijn, want hij overleed het jaar daarop. Hij was echter nog wel betrokken bij de voorbereidingen van Linhas de Wellington. Deze laatste film is dan ook aan hem opgedragen.

Met Ruiz en Szankowski krijg je slow cinema. Lange takes met langzame vloeiende camerabewegingen. De cinematografie en fotografie van Mistérios de Lisboa bracht onmiddellijk Barry Lyndon (1975) van Stanley Kubrick in mijn herinnering. Ook deze film excelleert in lange trage shots waarbij je het gevoel hebt naar een schilderij zit te kijken waar hier en daar wat in beweegt. Barry Lyndon en Mistérios de Lisboa laten zien dat dat het verkennen van de grens tussen fotografie en film magische momenten op kan leveren. Het helpt overigens wel als de fotografie sterk aanleunt tegen historische schilderkunst. Ook in Mistérios de Lisboa zien we tableau vivants voorbijkomen die doen denken aan genrestukken uit de achttiende en negentiende eeuw.

Mistérios de Lisboa
still uit Mistérios de Lisboa
Barry Lyndon en Mistérios de Lisboa laten zien dat dat het verkennen van de grens tussen fotografie en film magische momenten op kan leveren. Het helpt overigens wel als de fotografie sterk aanleunt tegen historische schilderkunst.

Raúl Ruiz kiest bijna consequent voor het totaal en gebruikt in dialogen nauwelijks de close up. We blijven dus steeds een gevoel van afstand houden. Hij laat de camera ook graag “door muren heen” bewegen, zodat scenes die zich in verschillende ruimten afspelen toch in één take kunnen worden genomen. Vaak blijft de camera voor de deuropening staan, zodat we ons voyeurs voelen.

Wanneer je niet van trage beelden houdt en veel actie wilt zien, dan is Mistérios de Lisboa beslist af te raden. De film staat haaks op de snelle, dynamische wijze van filmen die onze blik geconditioneerd heeft. Maar deze langzame manier van kijken sluit goed aan bij historisch drama dat zich afspeelt in de negentiende of achttiende eeuw: er is veel kaarslicht en heel veel tijd. Zo leefden onze voorouders.

Mistérios de Lisboa
still uit Mistérios de Lisboa

Qua stijl is er overigens een enorm verschil tussen Barry Lyndon (de verfilming van de gelijknamige de schelmenroman uit 1844 van William Makepeace Thackeray (1811-1863)) en Mistérios de Lisboa (de verfilming van de gelijknamige roman uit 1854 van Camilo Castelo Branco (1825-1890)). Het is het verschil tussen ironie en saudade. Nederlanders staan dichter bij het Engelse dan bij het Portugese levensgevoel. De lichte toon van Barry Lyndon zal ons dan ook meer aanspreken dan al die gekwelde zielen in Mistérios de Lisboa.

misteriosdelisboa.com