Categorie archief: wetenschap

verlicht mammoetwerk

Description des arts et métiers 1761

description des arts et métiersDe Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (1751-1772) geldt als een van de symbolen van de Verlichting. Een ander verlicht mammoetwerk uit het derde kwart van de achttiende eeuw is Description des arts et métiers dat van 1761 tot 1782 uitgegeven werd in opdracht van de Académie des Sciences. Het werk is uitgegeven in folioformaat en bevat compleet meer dan 13.000 pagina’s en 1800 platen.

In zijn boek over de Franse Revolutie gaat Simon Schama diep in op de Franse economie van vóór de Franse Revolutie. In hoofdstuk 5 (“De prijs van de moderniteit”) haalt hij het (hardnekkige) beeld onderuit dat het Ancien Régime niet met zijn tijd was meegegaan. Na de Zevenjarige Oorlog moderniseerde Frankrijk juist in rap tempo en na de dood van Lodewijk XV zou zijn opvolger Lodewijk XVI een enthousiaste bevorderaar van de allernieuwste ontwikkelingen worden. Het economische leven maakte daardoor een groei door. Maar dat het wel twee kanten.

katoenproductie
katoenproductie
De dagloners woonden als dieren in holen en zwoegden onafgebroken. Op de schone gravures in Description des arts et métiers is daar niets van te zien.

De industriële revolutie plaatsen we meestal in de negentiende eeuw, maar in het laatste kwart van de achttiende eeuw was het proces al in gang gezet. Door industrialisering ontstond er onder Lodewijk XVI in de grote steden al een proletariaat. Met name Lyon met zijn textielindustrie was berucht. De dagloners woonden als dieren in holen en zwoegden onafgebroken om net zoveel te verdienen om hun ellendige leven te kunnen voortzetten. Op de schone gravures in Description des arts et métiers is daar niets van te zien. Wel zien we een bron van hun ellende: de mechanisering van de arbeid. Daardoor daalden de lonen en nam de uitbuiting van de textielbazen toe. Toen in de negentiende eeuw overal in Europa de grote weversopstanden uitbraken, was de misère al minstens twee keer van vader op zoon overgegaan.

papierproductie
papierproductie

De gravures zien er helder en schoon uit. Industrialisering en rationalisering van de productie beloofden een hemel op aarde. De meeste arbeiders zouden daar bitter weinig van merken. Het werk kostte in de jaren tachtig van de achttiende eeuw 900 livres, een klein fortuin. Alleen de aristocratie en de rijke burgerij kon dat zich veroorloven. Daarom zouden we de Description des arts et métiers in de eerste plaats moeten zien als de voorloper van de glossy brochure voor industriëlen die de vuile realiteit liever niet willen zien.

Veel artikelen vormde de basis voor de kortere artikelen in de Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers van Denis Diderot en Jean Le Rond d’Alembert, die in de periode 1751-1772 verscheen. Er is in ieder geval een grote overeenkomst tussen veel afbeeldingen in deze twee werken. De artikelen en gravures in de Descriptions des arts et métiers zijn echter gedetailleerder en accurater dan die in de Encyclopédie.
 
Bron: nl.wikipedia.org

Description des arts et métiers [ nl.wikipedia.org ]

de ogen van Yvonne

gelezen: Tijdloos (2014) de debuutroman van Sybold Deen

tijdloosJe hebt romans die niet alleen een verhaal vertellen maar ook een theorie verkondigen. In de wetenschap van de achttiende eeuw was het gebruikelijk om een wetenschappelijke theorie te presenteren in een dialoogvorm. Zo schreef de Britse empirist George Berkeley in 1714 drie dialogen tussen Hylas en Philonous waarin hij zijn beroemde radicale kerngedachte Esse est percipi (zijn is waargenomen worden) door zijn alter ego Philonous tegenover de materialist Hylas uiteen laat zetten.

Sybold Deen is in zijn debuutroman Tijdloos niet minder radicaal dan Berkeley als hij Sybold tegenover zijn rationele wederhelft Yvonne laat zeggen dat tijd een illusie is en dat alles al gebeurd is. In de dialogen tussen Sybold en Yvonne lijkt ons een wetenschappelijke onderbouwing voor de predestinatie te worden aangereikt. Zo worden de breinmachine van Patrick Haggard, het holografische principe van Gerard ‘t Hooft en de simulatietheorie van Nick Bostrom erbij gehaald.

Hoe meer Sybold en Yvonne in Tijdloos het spoor van de predestinatie gaan volgen (“alles is al gebeurd”) hoe groter hun worsteling wordt. Het is niet alleen de worsteling met het vraagstuk van de (on)vrije wil, maar ook met het harde gelijk van de wetenschap. Het universum van Sybold en Yvonne ligt op het snijpunt tussen de abstracties van de natuurwetenschap en de nabijheid van de geliefde. “Mooie ogen. Ik moet er niet aan denken dat het allemaal niet echt is” zegt Sybold tegen Yvonne.

Het universum van Sybold en Yvonne ligt op het snijpunt tussen de abstracties van de natuurwetenschap en de nabijheid van de geliefde.

Als control freak is Sybold een man van de wetenschap. Hij weet dat de (neuro)wetenschap van de mens een l’homme machine maakt. Of een breinmachine (Haggard). En dat Dick Swaab beweert dat we ons brein zijn. Zou laatstgenoemde, die de ziel “een misvatting” noemt, ook de liefde tot “neuronenactiviteit” reduceren?

Hoewel Tijdloos een flirt maakt met predestinatie en reductionisme, lijkt de roman zich er ook juist tegen te verzetten. Het is namelijk meer dan een wetenschappelijke roman. Het is ook de verwerking van een verloren liefde en leest daarom ook als een heel persoonlijk verhaal. Sybold Deen lijkt op zoek naar de volmaakte synthese tussen verstand en gevoel. Hij probeert beide polen naar elkaar toe te buigen: de breinmachine van Haggard en de ogen van Yvonne.

Deze synthese leidt tot een manier van begrijpen waar de Duitse filosoof Wilhelm Dilthey op wees. Hij zocht naar een methode om de menselijke ervaring te begrijpen en stelde daarbij vast dat de natuurwetenschappen daarvoor niet geschikt zijn. Het kennen van de oorzaak van een ervaring, is iets anders dan het begrijpen van een ervaring. Bovendien veranderen we zelf in het proces van begrijpen. “De natuur verklaren we, het geestelijke leven begrijpen we.” Sybold zou het daar waarschijnlijk mee eens zijn.

Tijdloos is geen evenwichtige roman geworden. Het begint als een scifi verhaal, maar dit breekt met het tweede hoofdstuk af en het wordt eigenlijk niet goed duidelijk waarom. Ook is er weinig dynamiek tussen de karakters. Sybold en Yvonne zijn eerder vehikels voor de persoonlijke queeste van de auteur. En het doorbreken van de derde wand is een techniek die op het toneel of in een film soms werkt, maar die je in een roman beter kunt laten liggen. Toch is Tijdloos een overtuigend debuut. Sybold Deen, onthoud die naam.

sybolddeen.nl | Lycka Till Förlag [ lyckatill.nl ]

17.000.000

vandaag telt Nederland 17 miljoen inwoners

Ik ben opgegroeid met de wetenschap dat ons land dertien miljoen inwoners telt. In februari 1971 werd een grote volkstelling gehouden door het CBS. Alle meerderjarige Nederlanders kregen een boekje met vijf à tien ponskaarten waarmee veertig vragen beantwoord moesten worden. Ik weet het nog goed dat mijn ouders die ponskaarten in huis hadden en leerde van hen woorden als “computer” en “miljoen” die de volkstelling begeleidden.

volkstelling 1971
De volkstelling van 1971 was een nationale gebeurtenis en er verscheen zelfs een postzegel van. “We” waren met dertien miljoen en we wilden (bijna) allemaal net zo modern zijn als die postzegel.

Vijfenveertig jaar later zijn “we” met zeventien miljoen en dat betekent dat de Nederlandse bevolking elke tien jaar met bijna een miljoen is toegenomen. De komende vijfenveertig jaar zal de bevolking veel minder hard groeien. In het jaar 2060 zullen er volgens de prognoses nog steeds geen 18 miljoen Nederlanders zijn. Wat de samenstelling van de Nederlandse bevolking betreft: er zijn 13.234.545 autochtone tegen 3.594.744 allochtone Nederlanders. Het demografische jargon (autochtoon en allochtoon) was in 1971 overigens nog niet ingeburgerd. Dat scheelde mij als zevenjarige weer een paar moeilijke woorden…

De Club van 10 miljoen is vandaag in rouw.

het lichaam als machine

Myologie Complette en Couleur et Grandeur Naturelle (1746)
anatomische prenten van Jacques Fabien Gautier d’Agoty

In 1746 verscheen in Parijs het boekwerk Myologie Complette en Couleur et Grandeur Naturelle met mezzotints van Jacques Fabien Gautier d’Agoty. Lichaamsdelen staan uitgestald als auto-onderdelen. Het komt overeen met de visie van de Franse arts en filosoof Julien Offray de La Mettrie die twee jaar later beroemd zou worden met zijn boek L’homme machine (1748) waarin gesteld wordt dat het menselijk lichaam een machine is.

Gautier d'Agoty
mezzotint uit Myologie Complette en Couleur et Grandeur Naturelle (1746)
D’Agoty was born in Marseille, and became a pupil of the painter and engraver Jacob Christoph Le Blon, with whom he became a rival for title of the invention of a method of an color-printing method based on etching and mezzotint engraving. He later exploited this process with his four sons: it is significant that he published a journal that included color printed images.
 
Gautier d’Agoty was elected a member of the Académie des Sciences, Arts et Belles-Lettres de Dijon, he teamed with the physician and anatomist Guichard Joseph Duverney to produce anatomical albums. Together with his son, Jean-Baptiste André Gautier-Dagoty, they produced a French Gallery and universal gallery of portraits of famous men and women, which only appeared in the first deliveries in 1770 and 1772. D’Agoty died in Paris.
 
Bron: en.wikipedia.org
Gautier d'Agoty
mezzotint uit Myologie Complette en Couleur et Grandeur Naturelle (1746)

Jacques Fabien Gautier d’Agoty (1716–1785) was de vader van de schilder Jean-Baptiste André Gautier-Dagoty (1740-1786) die vooral bekend werd door zijn portret van Marie-Antoinette uit 1775.

colony collapse disorder

met Michaela gezien op DVD: More than honey (2012)
More than honeyOver the past 15 years, numerous colonies of bees have been decimated throughout the world, but the causes of this disaster remain unknown. Depending on the world region, 50% to 90% of all local bees have disappeared, and this epidemic is still spreading from beehive to beehive – all over the planet. Everywhere, the same scenario is repeated: billions of bees leave their hives, never to return. No bodies are found in the immediate surroundings, and no visible predators can be located.
 
Scientists have found a name for the phenomenon that matches its scale, “colony collapse disorder,” and they have good reason to be worried: 80% of plant species require bees to be pollinated. Without bees, there is no pollinization, and fruits and vegetables could disappear from the face of the Earth. Apis mellifera (the honey bee), which appeared on Earth 60 million years before man and is as indispensable to the economy as it is to man’s survival.
 
Bron: morethanhoneyfilm.com/about
If bees were to disappear from the globe, mankind would only have four years left to live.

Albert Einstein

morethanhoneyfilm.com

in kaart gebracht

kaarten van het huwelijk op atlasobscura.com

Ik hou van orde en overzicht, dus hou ik van kaarten. Mijn belangstelling voor cartografie maar ook voor tijdbalken is er altijd al geweest. Als 7-jarige bracht ik mijn wereldje al in kaart. Daarom waren op school aardrijkskunde en geschiedenis mijn lievelingsvakken. Toen ik wat ouder werd, kwamen filosofie en psychologie daar nog bij. Na vele plattegronden en tijdbalken getekend te hebben, begon ik ook mijn eigen innerlijk in kaart te brengen. Eerst met gedichten. Daarna met overzichten, schema’s en lijstjes. Zo kwam ik ooit tot vijftien subpersoonlijkheden die ik allemaal een eigen naam gegeven had en gerangschikt, met “de directeur van mijn bewustzijn” bovenaan. Zo was er tenminste weer orde!

Atlas van de BelevingsruimteToen een aantal jaren terug de Atlas van de Belevingsruimte verscheen, vroeg ik mij af waarom ik zelf nog nooit op dit idee gekomen was: mijn eigen innerlijk met een landkaart te representeren, compleet met continenten, oceanen, archipels, gebergten, meren, enz…

Toch is het idee van de Atlas van de Belevingsruimte helemaal niet nieuw. Dat ontdekte ik deze week op atlasobscura.com. In het artikel Matrimonial Maps Chart the Delights and Perils of Marriage toont Ella Morton kaarten uit de 18e en 19e eeuw die het huwelijk in kaart brengen.

matrimonial maps
The Voyage of Matrimony: A Study for Youth, 1826. [credits: Courtesy Barron Maps]
Liebe ist Elektrizität – in der Ehe kommt die Stromrechnung.

In Duitsland zag ik deze zomer een kaart met de plagerige tekst “Liebe ist Elektrizität – in der Ehe kommt die Stromrechnung.” Het benadrukt de praktijk van het huwelijk: in voor- én tegenspoed. Dagelijks weer de keuze voor de geliefde maken als The One and Only. Dat kun je gerust een opgave noemen, maar aan de andere kant is het genade. Liefde blijkt méér dan energie, want energie is gebonden aan de Wet van behoud van energie. Maar de liefde vermeerdert zich en wordt alleen tegengehouden door zelfzucht. Dat zijn de klippen waarop het huwelijk stuk kan lopen en die door de ‘Map of Matrimony‘ in kaart zijn gebracht.

matrimonial maps
The Voyage of Matrimony (detail)

Of deze kaarten onze voorouders geholpen hebben te navigeren op de woelige baren des levens? De huwelijksbootjes liepen vroeger evenzeer averij op als tegenwoordig. Dat men er minder snel uitstapte, is een historisch feit. Niet alleen de vis werd vroeger duur betaald.

Matrimonial maps emerged in the 18th century, but were most prominent during the 19th century. They depicted states of emotion, milestones, and stages of intimacy in as geographical features. With these fanciful maps for reference, a single gal could chart a course from the Land of Spinsters to the Region of Rejoicing, bypassing Lonely Isle along the way. Likewise, unmarried gents could envision themselves setting off for a voyage from the Country of Single Men, navigating the choppy waters of the Sea of Introduction, and arriving in Valentine Bay, the gateway to the City of Dames.
 
Bron: atlasobscura.com

Matrimonial Maps [ atlasobscura.com ] | barronmaps.com