In 2010 volgde Geert Mak opnieuw de reis die John Steinbeck precies een halve eeuw eerder met zijn hond Charley dwars door de Verenigde Staten maakte. Travels with Charley verscheen in 1962, Reizen zonder John in 2012. Sindsdien zullen honderden (wellicht duizenden) lezers na het lezen van een van deze boeken (of beide boeken) deze reis zelf ook gemaakt hebben. Ik heb besloten thuis te blijven en de reis from coast to coast virtueel na te reizen. In mijn bagage zitten de kaarten uit de serie The Making of America (1982-1988) en Google streetview.
Deel 2: Ontario – Detroit – Chicago

De route vanuit het Noorden van Maine, New Hampshire, Vermont en de staat New York (ca 1350 km) wordt in reizen zonder John heel kort beschreven. Halverwege dit lange traject langs de Amerikaanse Noord-Oost grens wordt Lancaster (New Hampshire) aan de Connecticut River een stop gemaakt. Steinbeck logeerde er in een soort spookmotel. Geert Mak kan het niet meer terugvinden.

Wel ontdekt hij in Lancaster dat hij niet de enige is die John Steinbeck precies 50 jaar later achterna reist. Hij ontmoet er Bill Steigerwald, een journalist uit Pittsburgh, die net als Mak een boek wil schrijven over Steinbeck’s reis uit 1960. Dogging Steinbeck verscheen net als Reizen zonder John in 2012, maar Steigerwald gaat het meer om de reconstructie van Steinbeck’s reis die hij zo exact mogelijk probeert te doen. Maar net als Mak stelt hij zich daarbij de vraag: wat is er sinds die reis in 1960 allemaal veranderd in het land?

Ook Steigerwald en Mak blijken weer niet de enigen met het idee om Steinbecks reis door de Verenigde Staten een halve eeuw later na te reizen. John Woestendiek, een oud-journalist van The Baltimore Sun reist Steinbeck achterna samen met zijn hond Ace achterna. Dus heet zijn verslag logischerwijze Travels with Ace. (op zijn blog travelswithace.com)

Op bladzijde 149 bereiken we langs de US 90 Highway vanuit Albany de stad Buffalo aan Lake Erie. Vervolgens bezoekt Steinbeck Niagara Falls op de grens van de staat New York en Canada. Van mij had dit toeristische uitstapje niet gehoeven. Liever had ik een tussenstop gezien in Albany. Daar had Mak kunnen vertellen over de Nederlandse wortels van deze strategische stad aan de Hudson. Namen van plaatsen rond Albany zoals Rensselaer, Rotterdam en Amsterdam herinneren ons daar nog altijd aan.

En Steinbeck/Mak hadden Cooperstown kunnen bezoeken, de plaats van James Fenimore Cooper begraven ligt, de schrijver van De laatste Der Mohikanen. Hij had ons kunnen vertellen over het Erie Canal dat in 1825 geopend werd en zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in de ontsluiting van het Great Lake district en de kolonisatie van het Westen. De film How the West was won (1962) begint niet voor niets met de opening van dit 584 km lange kanaal dat de Hudson (Albany) verbindt met Lake Erie (Buffalo).

Maar Geert reist zonder John, dus jakkert hij Rocinante achterna naar Niagara Falls. Steinbeck had langs de noordzijde van Lake Erie door Canada naar Detroit willen rijden, maar zijn hond Charley was niet gevaccineerd en bij terugkeer in de VS had dit veel problemen kunnen geven. Dus reed Steinbeck tegen zijn zin langs de zuidzijde van Lake Erie. Gelukkig hoeft Geert Mak zich niet te laten weerhouden de oorspronkelijk geplande route van Steinbeck door Ontario te nemen. Een mooie gelegenheid ook om het cultuurverschil tussen de Verenigde Staten en Canada te ervaren. Nadat hij de Niagara River is overgestoken en in Canada is, voelt hij dat verschil onmiddellijk. Hoewel Canada allang geen Britse kroonkolonie is, ademt de noordzijde van Lake Erie een Britse sfeer. Niet alleen zijn er Engelse pubs waar de union jack hangt, maar ook de plaatsnamen verwijzen naar het moederland, met London en Windsor als duidelijkste voorbeelden.

Bij zijn bezoek aan Fort Erie duikt Mak weer de Amerikaanse geschiedenis in, want deze Britse versterking in de oostelijke hoek van Lake Erie tegenover Buffalo speelde een grote rol in de “vergeten” Oorlog van 1812, voor veel Amerikanen ook wel gezien als “de Tweede Onafhankelijkheidsoorlog”. Met de Vrede van Gent op 24 december 1814 kwam er een einde aan de oorlog met de Engelsen en de Verenigde Staten stonden vanaf dat moment definitief op eigen benen. Vanaf dat moment werden de VS meer de VS en Canada meer Canada.

En dat verschil is gebleven. Als je langs de noordzijde van Lake Erie reist, zie je een ander Amerika dan aan de zuidzijde. Tijdens zijn uitstapje in Canada leert Geert Mak ons dus weer wat meer over de Verenigde Staten. Het deel van Ontario dat tussen de Lake Erie en Lake Huron ligt, is het Zuidelijkste deel van Canada. De stad Windsor (tegenover Detroit) ligt op 42 graden NB (dus bijna op dezelfde hoogte als Rome) en is de enige Canadese stad waar je naar het noorden moet reizen om de VS in te komen.

Dat doet Geert Mak dan ook. Hij neemt de Detroit Windsor Tunnel onder de Detroit River en komt aan in een desolaat Detroit. Als je in Windsor aan de Canadese kant van de Detroit River staat, lijkt Detroit nog altijd een welvarende Amerikaanse stad. Het Renaissance Centre, een imposante cluster wolkenkrabbers en tevens het hoofdkwartier van General Motors tekent zich trots af aan de skyline van downtown Detroit.

Maar als je aan de overkant uit de tunnel komt, bevind je je ineens in een relatief verlaten stadscentrum. “De stad lijkt te slapen” schrijft Mak. Maar het is 7 oktober 2019, donderdag 11.30. Geen zondagmorgen 7.00 uur. De bladzijden die volgen (blz. 179-202) hebben mij bijzonder geraakt. Mak beschrijft een soort post-apocalyptische stad met leegstaande hoge gebouwen waar struiken in groeien, met moestuintjes in het central business district en een dramatische leegstand, armoede en criminaliteit. De teloorgang van Detroit is synoniem met de teloorgang van de Amerikaanse auto-industrie. Hoe heeft het ooit zover kunnen komen?

Het blijkt alles te maken te hebben met de Amerikaanse droom, met het chroom en de staartvinnen van de Chevy’s, Pontiacs en Cadillacs die deze droom in de jaren vijftig representeerden. Bij de Amerikaanse auto ging het vooral om de buitenkant, om het imago. Wat er onder de motorkap zat, hield de Amerikaanse consument niet zo bezig. En de industrie leverde daarom vooral auto’s af waar je indruk mee kon maken. De Amerikaanse droom was bedwelmend, zowel voor de consument als producent, en zo zag men in Detroit te laat dat de Japanse, Koreaanse en Europese auto-industrie heb links en rechts had ingehaald met auto’s die niet alleen beter presteerden maar ook nog eens veel minder brandstof gebruikten. Toen General motors wakker werd voor de concurrentie uit het Verre Oosten en Europa, was het al te laat. Met dramatische gevolgen voor de stad Detroit. In 1950 waren er nog bijna tweemiljoen inwoners en nu zijn het er nog maar 640.000. Meer dan tweederde van de inwoners is vertrokken. De huizen zijn er bijna niets meer waard.

Vanuit Detroit gaat de reis verder door de glooiende korenvelden van Michigan. Overal komt Geert Mak Nederlandse bedrijfsnamen tegen: Hoekstra, Ritsema, Van Deck. In Kalamazoo, een stad van 73.000 inwoners, wordt een stop gemaakt. Mak logeert in een huis uit 1886. Hij spreekt met de eigenaar die hem vertelt over de geschiedenis van Kalamazoo. Het stadje heeft Nederlandse wortels. Looking Back – A Pictural History of Kalamazoo staat vol nostalgische foto’s waarbij ook weer de Nederlandse namen opvallen: de ijzerhandel van de familie Kersen, de hoefsmederij van Arend Bos, de saloon van Arnold van Loghem en de broodfabriek van Jan Brink. Allemaal Nederlandse immigranten aan het begin van de twintigste eeuw.

Geert Mak bezoekt op zondag een kerkdienst van de Netherlands Reformed Church. Het is helemaal vertrouwd, alleen wordt er al honderd jaar Engels gesproken, maar je waant je er in een zware gemeente de Alblasserwaard of in de jaren vijftig. De vrouw van de koster stopt de schrijver een Wilhelmina-pepermunt toe. “Waar ben ik eigenlijk?” besluit hij zijn bezoek aan Kalamazoo.

Tijdens zijn reis vermeed Steinbeck zoveel mogelijk de grote steden, maar in Chicago had hij in een hotel afgesproken met zijn vrouw Elaine. Op bladzijde 214 begint Mak zijn verslag aan de derde stad (na New York en Los Angeles) van de Verenigde Staten. De naam Chicago, zo leert hij ons, is afgeleid van een indiaans woord voor “wilde knoflook” en is pas in 1830 gesticht. In 1890 woonden er al een miljoen mensen. Het laat zien hoe belangrijk in de negentiende eeuw het Eriekanaal moet zijn geweest, de strategische verbinding tussen de Hudson River en Lake Erie. Toen het kanaal in 1825 geopend werd, moest de nederzetting aan Lake Michigan nog gesticht worden.

De geschiedenis van de stad Chicago is ook de geschiedenis van de wolkenkrabber, een fenomeen dat tegenwoordig de skyline van elke wereldstad bepaalt. De wolkenkrabber werd mogelijk gemaakt door een ramp en een uitvinding. De ramp was de grote stadsbrand die Chicago op 8 en 9 oktober 1871 trof. De uitvinding was de elektrische tractielift door Friedrich Kroepe in 1877. In 1884 verrees in Chicago het Home Insurance Building, de allereerste wolkenkrabber ter wereld, ontworpen door William Jenney. Het gebouw telde tien verdiepingen en was “slechts” 42 meter hoog. Menige toren of kathedraal stak daar dus met gemak bovenuit. Maar het Home Insurrance Building was niet baanbrekend vanwege zijn hoogte, maar vanwege zijn bouwprincipe. De kern van iedere wolkenkrabber is het stalen skelet als dragende constructie. Doordat de muren het gebouw niet meer hoeven te dragen, kon nu voor de hoogte worden gekozen. De sky werd the limit. En daarmee werd de wolkenkrabber, net als de staartvinnen van de Cadillac, een symbool, van The American Dream en bepalend voor ons beeld van Amerika

Volgende keer: Minnesota – Wisconsin – North Dakota