Adam Zamoyski is op dit moment een van de meest gelezen Britse historici. Door zijn grote talenkennis (Engels, Frans, Pools en Russisch) heeft hij meer toegang tot de archieven dan zijn collega’s en door zijn Poolse wortels is hij zeer betrokken bij de rol die zijn land speelde binnen het Napoleontische Europa. Want over dat Europa gaan de laatste boeken die hij schreef: 1812 – Napoleons fatale veldtocht naar Rusland (2005), De ondergang van Napoleon en het Congres van Wenen (2008) en de fantoomterreur (2014). Ik geef de Nederlandse titels want ze zijn alle drie in het Nederlands vertaald in het jaar dat tussen haakjes staat.
Afgelopen twee jaar herdachten we het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, de Slag bij Waterloo en 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Terwijl onze Zuiderburen vooral de eerste twee gebeurtenissen herdachten (en nog steeds herdenken), stonden we in Nederland vooral stil bij de laatste gebeurtenis. Toch raakte de Slag bij Waterloo ons land onmiddellijk, want in 1815 waren Nederland en België nog één. Op het Congres van Wenen was besloten dat er tussen de grootmachten Frankrijk en Pruisen (dat naar het Westen werd uitgebreid) een bufferstaat moest komen. Vooral Engeland en Rusland drongen daar op aan. Engeland kreeg zo een “aanlegsteiger” naar het continent, met desastreuze gevolgen voor België in augustus 1914.
Welke geopolitieke overwegingen er tijdens het Congres van Wenen nog meer gemaakt zijn, ga ik hopelijk tot in de details lezen in De ondergang van Napoleon en het Congres van Wenen. De Habsburgers raakten definitief de Oostenrijkse Nederlanden (1715-1795) kwijt die tachtig jaar in haar bezit waren geweest. Oostenrijk kreeg in 1815 wél het Hertogdom Milaan en daarbij Venetië en Lombardije ter compensatie van het verlies van de Oostenrijkse Nederlanden.
De kaart van Europa werd in 1815 opnieuw getekend. De monarchie keerde overal terug, maar Napoleon had het zaad van de Franse Revolutie en de Verlichting gezaaid. Dat bleek ook het zaad van het nationalisme. Dat leidde weer tot het imperialisme in de tweede helft van de negentiende eeuw, vervolgens tot de catastrofen van de wereldoorlogen en tenslotte tot een Verenigd Europa. Het Congres van Wenen en de Restauratie die daaruit voortkwam, zijn bepalend geweest voor het verdere verloop van de Europese geschiedenis.
