Vandaag is het precies 100 jaar geleden dat de Engelse minister van Buitenlandse Zaken James Balfour (1848-1930) een korte brief schreef die enorme gevolgen zou hebben. Deze brief is bekend geworden als de Balfour Declaration. De explosieve kern “a national home for the Jewish people” ligt aan de basis van het Arabisch-Israëlische conflict.

Er is veel gespeculeerd over het motief van de toenmalige Engelse minister van Buitenlandse Zaken. In november 1917 stond Engeland er in de Eerste Wereldoorlog beroerd voor. Na de Slag aan de Somme (1916) was de Slag bij Passendale (1917) geëindigd in een debacle. De oorlog had Engeland uitgeput, niet alleen mentaal maar ook financieel. Omdat Balfour zijn brief adresseerde aan Lord Lionel Walter Rothschild (1868-1937) neemt men meestal aan dat Engeland dringend kapitaal nodig had en dat de bekende joodse bankiersfamilie daarin tegemoet kon komen. Lord Rothschild was een van de leiders van de Joodse gemeenschap in Engeland. De Balfour Declaration was een overwinning voor Chaim Weizmann die intensief gelobbyd had voor de zionistische zaak.

Het meest opvallende van de The Balfour Declaration is dat er niet gerept wordt over een Joodse staat, maar over “een nationaal thuis”. Balfour wist dat de Joodse nationalisten streefden naar een eigen natiestaat in Palestina. Engeland was in 1917 nog in strijd tegen het Osmaanse Rijk en had de Arabieren als bondgenoot nodig. Met openlijke steun aan het zionisme zou Engeland het Midden-Oosten in brand steken. Daarom dekte Balfour zich in met de term “thuis” in plaats van “staat”. Daarmee schoffeerde hij niet alleen de Arabieren maar ook de Fransen. Want zijn briefje aan de Joodse gemeenschap in Engeland was in strijd met eerdere afspraken die Engeland gemaakt had met de Arabieren en de Fransen. En tenslotte verraadde hij ook de zionisten, omdat hij bewust onduidelijk was gebleven en slechts suggereerde de Joden een eigen natiestaat te geven.

De korte brief staat aan het begin van een geweldsspiraal zonder einde. Engeland ontdekte al gauw dat Palestina niet bepaald het land van melk en honing was. De Engelsen moesten in de jaren twintig en dertig steeds vaker Arabieren en Joden uit elkaar houden. Ze probeerden te de-escaleren en boven de partijen te staan. Door deze houding werden ze tenslotte door beide partijen ervan beschuldigd te heulen met de vijand en werd zo tenslotte zélf doelwit. Steeds vaker werden Engelsen gedood door Arabische of Joodse terroristen. Aan het einde van de jaren Engeland was Palestina liever kwijt dan rijk. Toen kwamen de Tweede Wereldoorlog en de holocaust.

BBC reporter Jane Corbin volgt in hoofdlijnen de ontwikkelingen die leidden tot de oprichting van de staat Israël in 1948. De vier oorlogen met de Arabische wereld die volgden in 1948, 1956, 1967 en 1973 maakten het conflict alleen nog maar dieper. Hoewel de Camp David-akkoorden in 1978 en de Oslo-akkoorden in 1993 lichtpuntjes waren, is de situatie nog altijd uitzichtloos. Zolang extremisten aan beide zijden alleen hun eigen vrede willen, blijft het conflict zich voortslepen.