Een jaar of vijftien geleden kocht ik bij De Slegte Het Verborgen Raderwerk (Over Tijd, Machines En Bewustzijn) van de toen nog tamelijk onbekende Douwe Draaisma. Tegenwoordig liggen zijn boeken niet meer bij De Slegte, want Douwe Draaisma is een bestsellerauteur geworden die oplagen haalt van meer dan 100.000 exemplaren. Ook heeft hij zijn weg naar het buitenland gevonden met vertalingen in het Engels, Frans, Duits, Italiaans en Pools. Dit succes heeft hij enerzijds te danken aan zijn expertise en schrijftalent. Aan de andere kant aan de overweldigende belangstelling voor het zogenaamde ‘autobiografische geheugen’, een collectieve behoefte die ook Geert Mak de afgelopen tien jaar tot een bestsellerauteur heeft gemaakt. De individualisering doet ons op een persoonlijke manier naar de geschiedenis kijken: niet meer vanuit de kronieken, lijstjes met jaartallen of chronologieën die zich achteraf en van bovenaf gevormd hebben, maar van binnenuit. De Duitse familiekroniek Heimat van Edgar Reitz die vijfentwintig jaar geleden op de VPRO-televisie te zien was, is daar een goed voorbeeld van. De grote geschiedenis gezien vanuit een boerendorpje op de Hunsrück. In de jaren negentig volgde in Nederland het enorme succes van De eeuw van mijn vader en Hoe God verdween uit Jorwerd. Inmiddels wordt deze vorm van kleine en persoonlijke geschiedschrijving breed nagevolgd.

Douwe Draaisma voegt nog iets toe aan deze belangstelling voor geschiedenis vanuit het persoonlijke perspectief. Als hoogleraar in de geschiedenis van de psychologie is hij geen historicus als Geert Mak (maar Mak is op zijn beurt natuurlijk ook geen academisch gevormde historicus zoals bijvoorbeeld Johan Huizinga, Pieter Geyl of Jan Romein dat waren.) Zijn vakgebied is het menselijk brein en in het bijzonder het geheugen. Draaisma kijkt niet naar de geschiedenis zelf maar naar het instrument waarmee we deze geschiedenis, die in de eerste plaats onze eigen geschiedenis is, ordenen, interpreteren en begrijpen. Het geheugen raakt ons allemaal omdat we zo geneigd zijn ons met het geheugen te identificeren. Maar er komt nog iets bij: door de vergrijzing komt er voor steeds meer Nederlanders tijd vrij voor creatieve hobbies, lezen, reizen of genealogisch onderzoek. En al die jongere en oudere senioren zijn bijzonder vertrouwd met verschijnselen waar Draaisma over schrijft: vergeetachtigheid bijvoorbeeld. Of de vraag waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt. Draaisma schrijft de bevindingen uit de wetenschap toegankelijk op en weet daarbij effectief te citeren. Bijvoorbeeld Confucius: “de bleekste inkt is beter dan het voortreffelijkste geheugen”. Of Cees Nooteboom: “De herinnering is als een hond die gaat liggen waar hij wil.”

douwedraaisma.nl | recensieweb.nl