Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog had de avant garde de klassieke schilderkunst vernietigende slagen toegediend. Het fauvisme (vanaf 1905), het kubisme (vanaf 1906) en het expressionisme van die Brücke (1905-1913) en der Blaue Reiter (1911-1914) groeven de fundamenten van de klassieke schilderkunst uit. Mimesis en de ruimtelijke illusie werden overboord gezet. In 1911 schilderde Kandinsky het eerste abstracte schilderij. Zijn landgenoot Malewich volgde in 1913 met een zwart vierkant. De klassieke schilderkunst was om zeep geholpen.
Natuurlijk was de klassieke schilderkunst in 1913 niet dood. Schilders die rond het midden van de negentiende eeuw geboren waren, zoals de Rus Ilya Repin (1844-1930) en de Amerikaan John Singer Sargent (1856-1925) gingen gewoon door met waar ze goed in waren, al hadden ze zich niet afgesneden van de moderne ontwikkelingen. Ze werden op hun manier beïnvloed door de heldere kleuren en de spontaniteit van het impressionisme.
Sir Laurens Alma Tadema was in 1912 overleden en in 1913 was de Victoriaanse schilderkunst voorbij. Toch schilderde John William Waterhouse, een van de laatste Victorianen, nog tot aan zijn dood in 1917 alsof er niets gebeurd was.
Vooral de Spanjaard Joaquin Sorolla y Bastida (1863-1923) had het impressionisme opgepikt en schilderde rond 1900 levendige en stralende strandtaferelen, tegenovergesteld aan de druilerige grijze schilderijen van de Haagse School. Je hoefde dus geen fauvist te zijn om het bruin van de negentiende eeuw uit te wissen.
De Zweedse schilder Anders Zorn (1860–1920) schilderde net als zijn Spaanse tijdgenoot Joaquin Sorolla y Bastida meestal badende naakten met een impressionistische blik. Anders dan bij Sorolla wisselen bij Zorn binnen- en buitenscenes elkaar af. Naakten in een warme vuurgloed duiken in zijn werk telkens op. Zorn was ook een getalenteerd portretschilder en portretteerde o.a. de Amerikaanse president Taft in 1909.
De Ierse schilder Sir William Orpen (1878–1931) behoorde tot de jonge generatie. Hij was beïnvloed door John Singer Sargent en het impressionisme. Als jonge schilder ging hij aan het begin van de twintigste eeuw niet mee met de avant garde maar greep soms terug naar schilders uit de achttiende eeuw.
