Wanneer we zeggen dat een film of een boek een verpletterende indruk op ons gemaakt heeft, is dat meestal een uitdrukking van bewondering. Maar heel slecht nieuws kan ook verpletterend zijn. In plaats van “wow!” te roepen, reageren we dan sprakeloos.
Het nieuws van 20 april 1999 was verpletterend. Op die dag schoten twee scholieren twaalf medescholieren en een leraar dood en pleegden vervolgens zelfmoord op de Columbine High School. Vier jaar later maakte tijdens het Filmfestival in Cannes de film Elephant van Gus van Sant verpletterende indruk op de jury en won het de gouden palm. Zelden is de naam van een film zo goed gekozen. Aan het einde van Elephant had ik het gevoel dat er een olifant op mij was gaan zitten
Elephant heeft een consequente en intelligente opbouw. De aanloop naar het bloedbad is traag en in lange realtime shots vanaf de schouder gefilmd. Hierdoor krijgen we het gevoel eerder naar een documentaire dan naar een speelfilm te kijken. De camera zit de scholieren dicht op de huid en vaak op de rug. De scene op het sportveld en daarna waarin we Nathan op de rug gefilmd naar het schoolgebouw zien lopen, is helemaal in realtime gefilmd, duurt lang maar met de Mondscheinsonate erbij en deels in slow motion wordt deze alledaagse scene opgetild naar een hoger plan.
Elephant registreert de waanzin van een bloedbad, zonder filmisch commentaar. Misschien is het de bedoeling dat wij tot ons eigen commentaar komen. Of juist sprakeloos achterblijven. Elephant is geen aanklacht tegen de game- of de wapenindustrie, geen cultuurkritiek, maar een registratie van iets dat gebeurd is en zich daar zelfs niet tegen uitspreekt. Dat is het verpletterende van de olifant van Gus van Sant. Hij blaast het verhaaltje uit en laat ons achter in een zwijgend universum dat onverschillig is voor het menselijk lot. Maar wie goed luistert, hoort de nagalm van Dostowjewsky‘s woorden: “Als God niet bestaat, is alles geoorloofd”.
