wereldbeeld & geschiedenis [ 5 ]

de vijftiende eeuw – de verzoening tussen nabijheid en verte (2)
Pietro Perugino portret van Francesco delle Opere, 1494 en Quentin Massys portret van een kanunnik, ca. 1510-1520
Van alle Artefacten is het landschap ( … ) bevoorrecht, omdat het de vorm van een cultuur onmiddellijker ervaarbaar maakt dan welk ander kunstwerk: een landschap is de zichtbaar afgebeelde vorm van een cultuur op een bepaald moment. Een geschilderd landschap is als afgebeelde vorm van een cultuur explicatio culturae, zelfuitleg en zelfafbeelding van een cultuur. De zelfafbeelding van de cultuur als landschap is in de Europese geschiedenis betrekkelijk recent; pas vanaf de veertiende eeuw wordt op de achtergrond van Italiaanse en Vlaamse triptieken zoiets zichtbaar als een landschappelijk verschiet. Gewoonlijk dient dit uitzicht op een horizon als achtergrond van gebeurtenissen uit het leven van de zaligmaker of zijn heiligen, of ook als entourage van een portret, zoals bij het bekende portret van de hertog van Urbino door Piero della Francesca.
 
Omstreeks 1450 heeft deze aanvankelijk slechts toegevoegde achtergrond zich zodanig kunnen uitbreiden dat het het hoofdthema van het schilderij is geworden: vanaf dit tijdstip zal er in de westerse schilderkunst een apart genre bestaan dat „landschap„ heet, en dat geleidelijk steeds in belangrijkheid zal toenemen.
 
Bron: Filosofie van het Landschap
Perugino
detail van portret door Pietro Perugino 1494
Een geschilderd landschap is als afgebeelde vorm van een cultuur explicatio culturae, zelfuitleg en zelfafbeelding van een cultuur.

Ton Lemaire

Massys
detail van portret door Quentin Massys 1520

Filosofie van het Landschap