a brave new world

de utopie van het modernisme op de Wereldtentoonstelling van 1958
in Brussel gekocht: Moderne architectuur op expo 58

expo 1958Mil de Kooning en Rika Devos beginnen de inleiding van Moderne architectuur op expo 58 met een citaat uit Grand Hotel Solitude van Eric De Kuyper: “In België was na de Expo niets meer zoals tevoren. (…) De wereldtentoonstelling betekende als het ware een vreedzame oorlog. Na afloop brak voorgoed een nieuw tijdperk aan. Dat zou de tijd van de consumptie heten; 1958 was een breukjaar, een aardbeving, een aardverschuiving in de Belgische geschiedenis.”.

Zelden was een evenement zo de uitdrukking van zijn tijd als de wereldtentoonstelling van 1958. Europa was na de oorlog halverwege de jaren vijftig weer opgekrabbeld en er heerste voor het eerst weer optimisme. De welvaart was net op gang gekomen en toonde nog niet haar keerzijde. De blik was uitgesproken toekomstgericht. Men had ook weinig keus. In het recente verleden lagen de puinhopen van het oude Europa. De toekomst behoorde toe aan een vreedzaam modernisme, ook al sprak men van het atoomtijdperk. Angst voor een nucleaire oorlog was er in de jaren vijftig wel, maar men geloofde dat spanning van de Koude Oorlog bezworen kon worden als Oost en West zich beiden richtten op hun gedeelde humaniteit.Een wereldtentoonstelling bood een ideale gelegenheid om elkaar over de muren heen de hand te reiken.

De blik was in 1958 uitgesproken toekomstgericht. Men had ook weinig keus. In het recente verleden lagen de puinhopen van het oude Europa.

Op de expo 58 waren er dan ook nauwelijks muren. Er waren wel veel vliesgevels en gebogen constructies. Nog nooit was er mondiaal zo´n grote eensgezindheid geweest in de keuze voor moderne architectuur. De utopie van het modernisme werd op de expo 58 de uitdrukking van het geloof in een wereld zonder oorlog. De breuk met het verleden was een soort van medicijn dat de mensheid kon genezen van haar ziekten en kwalen, waarvan oorlog de meest verschrikkelijke is. Het jaar 1958 markeert het hoogtepunt van het naoorlogse optimisme waar de geest van de Verlichting opnieuw opbloeide. Kant´s zum ewigen Frieden kwam op de expo 58 volledig tot uitdrukking.

Expo 58
vale viewmasterkleuren uit 1958…

De timing van de expo 58 was niet alleen voor het jaar 1958 perfect. Vijftig jaar later bleek de revival van 1958 ook op het juiste moment. In 2008 sprak de expo aan vanwege het uitgesproken retro-gehalte. Met retro wordt meestal midcentury modern bedoeld. Deze stijl had zijn hoogtepunt in de jaren vijftig met een nabloei in de vroege jaren zestig. De bollen van het atomium werden voor het herdenkingsjaar 2008 weer opgepoetst.

Bij elke revival worden collectieve nostalgie en marketing met elkaar verweven. Bijna 56 jaar na de opening op 17 april 1958 is de Expo nog steeds een Belgisch exportartikel waarvan het atomium nog altijd het embleem is. De vorm van het atomium is bijzonder effectief omdat het universeel, abstract en modulair is. Elk “bolleke” kan gebruikt worden om een aspect van Brussel en België uit te lichten: chocolade, bier, strips, art nouveau, enz… En de bruggen tussen de “bollekes” verbinden alles tot één geheel. Een icoon zonder uiterste houdbaarheidsdatum.

USSR plan 58
de vormgeving van de plattegrond van het paviljoen van de Sovjet Unie is in een stijl die we tegenwoordig retro noemen en geïnspireerd heeft tot het flat design van web 2.0 met vereenvoudigde vormen, duidelijke contouren en heldere kleuren.

De grafische vormgeving van 1958 heeft inmiddels een naam gekregen. In 2009 bezochten we in het atomium een tentoonstelling over de atoomstijl: A la recherche du “Style Atome”.

Expo 58 moest de balans opmaken van een wereld die de oorlog achter zich had gelaten en die de kaart trok van een vreedzame moderniteit. Het initiatief was voor de Belgische Staat een uitgelezen kans om de welvaart van het naoorlogse België in de kijker te zetten. De wereldtentoonstelling was een eclatant succes en beïnvloedt ook nu nog onze maatschappij op veel vlakken. Uiteindelijk kreeg de tentoonstelling 42 miljoen bezoekers; 80 procent van alle Belgen bezochten Expo 58. Zij maakten op de Heizel kennis met een nieuwe wereld en de nieuwe architectuur.
 
De verscheidenheid aan paviljoenen op de Expo weerspiegelde de grote architectuurdiscussies van die tijd: de experimenten met nieuwe constructies, vormen en materialen; de popularisering van de moderne architectuur; de tendens om de mens, zijn lichaam en zintuiglijke waarnemingen, centraal te stellen; de vernieuwde aandacht voor de confrontaties met historische bouwconcepten of elementen uit lokale bouwtradities.

volkskrant.nl