2014 en 2015 hebben een grote dichtheid aan herdenkingen. In de eerste plaats zijn er allerlei herdenkingen rond de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Daarnaast worden het Congres van Wenen (1814-1815) en de Slag bij Waterloo (1815) herdacht. Naast deze internationale herdenkingen zijn er ook herdenkingen met een nationaal karakter. In Nederland herdenken we dat ons land 200 jaar geleden een Koninkrijk werd, een gevolg van het Congres van Wenen. De Amerikanen herdenken volgende week het einde van de Civil War (1861-1865). En Denemarken herdacht vorig jaar de Deens-Duitse Oorlog van 1864 waarin het land afstand moesten doen van Sleeswijk-Holstein. Over deze oorlog is de duurste Deense televisieserie uit de geschiedenis gemaakt, die eenvoudig 1864 heet.

Het gaat goed met de Deense film en 1864 is niet alleen gemaakt voor eigen publiek. Het is ook een exportproduct. De nadruk van de film ligt niet teveel op de historische feiten, maar op de tragedie. 1864 zou geen nationale geschiedenisles zijn, maar universeel menselijk drama. Nu ben ik buiten Denemarken waarschijnlijk een van de weinigen die juist wél in de Deens-Duitse Oorlog van 1864, om precies te zijn de Tweede Duits-Deense Oorlog, geïnteresseerd is. Voordat ik naar de 8-delige tv-serie (die vandaag op 3 DVD’s door de bus viel) ga kijken, ga ik mij eerst historisch oriënteren.

De oorlog van 1864 tussen Denemarken enerzijds en de Duitse Bond (Pruisen en Oostenrijk) anderzijds, was een vervolg op de Eerste Duits-Deense Oorlog (1848-1851). In het revolutiejaar 1848 verklaarde een groep etnisch Duitsers in zich onafhankelijk van Denemarken. Ze werden daarin gesteund door Pruisen die de Sleeswijk-Holsteinse kwestie lieten escaleren. Deze escalatie was een gevolg van het nationalisme dat na 1815 in Europa soms hoog oplaaide. Maar pas in 1914 zou het nationalisme in een totale oorlog uitmonden waarbij alle grootmachten betrokken waren.

In 1852 werd de Eerste Duits-Deense Oorlog beëindigd met het Verdrag van Londen. Maar dit verdrag legde, zoals wel vaker met verdragen gebeurt, een tijdbom. De grootmachten wilden niet dat Pruisen te groot en machtig zou worden, en daarom was het Verdrag van Londen in het voordeel van Denemarken en in het nadeel van de Duitse Bond: de Deense troonopvolging in Sleeswijk-Holstein werd erkend, alle delen van het land moesten gelijkwaardig behandeld worden, Sleeswijk mocht niet tot het Deense koninkrijk worden ingelijfd en Holstein bleef lid van de Duitse Bond. In feite veranderde er niet zo veel. Het was een kwestie van tijd dat het conflict opnieuw tot uitbarsting zou komen. Twaalf jaar later was het zover en brak opnieuw oorlog uit tussen Denemarken en de Duitse Bond.

De oorzaak van Tweede Duits-Deense Oorlog was de schending van het Verdrag van Londen door Denemarken. Tegen de afspraken in wilden Deense nationalisten het hertogdom Sleeswijk verenigen met het Koninkrijk Denemarken. Dit leidde tot grote verontwaardiging binnen de Duitse Bond. Bismarck maakte gebruik van de publieke opinie en adviseerde de Pruisische koning om Denemarken de oorlog te verklaren. De Denen konden ditmaal niet rekenen op Britse steun, omdat ze zich niet aan het Verdrag van Londen hadden gehouden.

De Tweede Duits-Deense Oorlog werd een afgang voor Denemarken. De Vrede van Wenen (1864) die een einde maakte aan het conflict, bepaalde dat de twee hertogdommen het gezamenlijke bezit zouden worden van Pruisen en Oostenrijk. Al gauw zou dit leiden tot spanningen binnen de Duitse Bond. Twee jaar later zou het tijdens de Slag bij Königgfratz (1866) tot een krachtmeting komen tussen Pruisen en Oostenrijk.

Achteraf was de oorlog van 1864, met name voor Bismarck, de generale repetitie voor de oorlogen in 1866 en 1870 waarin Pruisen respectievelijk de grootmachten Oostenrijk en Frankrijk zou verslaan. De Tweede Duits-Deense Oorlog vormde het startschot voor de Pruisische opmars in Europa. De gevreesde confrontatie tussen Pruisen (als aanvoerder van het Duitse Keizerrijk) met de grootmachten, Rusland, Engeland zou in 1914 volgen. De deelname aan de Eerste Wereldoorlog van de opkomende grootmacht Amerika in 1917 zou Duitsland tenslotte fataal worden.

Der Zweite Schleswigsche Krieg 1864
Meer dan 3.500 boeken en publicaties zijn er al over de Tweede Deens-Duitse Oorlog geschreven. Ter gelegenheid van de 150-jarige herdenking van deze oorlog komt daar nu dit boekje van Inge Adriansen en Jens Ole Christensen bij. Het is via internet als PDF in drie talen (Deens, Duits en Engels) te downloaden.

Der Deutsch-Dänische Krieg 1864 [ preussenweb.de ] | Düppeler Schanzen