Maandelijks archief: oktober 2019

voortrazend monster

gisteren gezien op Arte: Human Desire (1954)

Fritz Lang baseerde zijn film noir Human Desire op de roman La bête humaine uit 1890 van Emile Zola. In 1938 maakte Jean Renoir al een verfilming van Zola’s naturalistische roman. Emile Zola dook in de duistere krochten van de menselijke geest, net als de Schotse schrijver Robert Louis Stevenson vier jaar voor hem al had gedaan met The strange case of Dr.Jekyll and Mr.Hyde. Voor het beest in de mens bedacht Zola een treffende metafoor: de dampende stoomlocomotief. Als een blind monster raast het voort over de rails van het instinct.

Human Desire
filmposter uit 1954
Voor het beest in de mens bedacht Zola een treffende metafoor: de dampende stoomlocomotief. Als een blind monster raast het voort over de rails van het instinct.

Fritz Lang heeft deze metafoor goed begrepen. Zijn filmische bewerking van La bête humaine begint met een statische shot vanuit het oogpunt van de machinist. Dat levert als beeld het omgekeerde als de allereerste film uit de geschiedenis L’Arrivée d’un train en gare de La Ciotat uit 1895. We zien de trein nu niet vanaf het perron aankomen, maar we zitten op de plaats van de machinist en zien hoe de locomotief het landschap verslindt. Human Desire begint dus met een enorme dynamiek. Zo raast de lust ook door ons lichaam wil de opening van de film zeggen.

De openingsgeneriek van Human Desire

Het is bekend dat Alfred Hitchcock in zijn films ook graag de trein nam. In zijn Engelse periode speelt de trein al een belangrijke rol, bijvoorbeeld in the 39 steps (1935) en in The lady vanishes (1938). En in het laatste shot van North by Northwest (1959), waarbij een sneltrein een tunnel in vliegt, laat hij zien dat je de trein uitstekend als een metafoor voor seks kunt gebruiken. De metafoor van Emile Zola werkt nog altijd als een trein.

The trains of Human Desire [davidnilsenwriter.com] | Human Desire [nl.wikipedia.org]

Illustrated London News 1848

gezien op NPO2: Victoria derde seizoen, aflevering 6
A Coburg Quartet (2019) geschreven door Daisy Goodwin

Op zaterdag 14 mei 1842 verscheen het eerste nummer van de Illustrated London News, het allereerste geïllustreerde weekblad in de geschiedenis. Het bestond tot 2003.

Illustrated London News
de header van de Illustrated London News
bleef sinds 1842 onveranderd

In de zesde aflevering van Victoria (derde seizoen), dat zich afspeelt in 1850 rond de doop van Victoria’s zevende kind Arthur (1850-1942), speelt de Illustrated London News een belangrijke rol. Victoria is not amused over een tekening bij het stukje The Royal Household in dit geïllustreerde weekblad. Rond het midden van de negentiende eeuw stonden monarchen nog boven het volk en was een kijkje in hun privéleven taboe. De onderdanen zouden wel eens kunnen denken dat hun koningin een gewone mevrouw was! Maar met de geïllustreerde tijdschriften en de revoluties van 1848 veranderde dat.

Queen Victoria-First Media MonarchNu is de tekening van Victoria als liefhebbende moeder nooit verschenen in de Illustrated London News. Maar scenarist Daisy Goodwin baseerde deze gedramatiseerde gebeurtenis wel op een historisch gegeven. In zijn boek Queen Victoria – First Media Monarch schrijft John Plunkett dat Victoria en Albert de opdracht hadden gegeven voor een serie etsen met als onderwerp hun privéleven op Buckingham Palace. De etsplaten werden achter slot en grendel gestopt. Maar iemand uit het personeel had meer dan zestig platen even naar buiten weten te smokkelen, waar ze in haast gekopieerd werden. Journalist Jasper Judge bracht deze gekopieerde platen naar de uitgever William Strange die er vijftig van afdrukte in een catalogus.

Victoria was bang dat het volk anders naar haar ging kijken als het een blik in haar privéleven gegund werd. Dat was ook zo, maar het werkte juist in haar voordeel. Media maken monarchen menselijker.

De gevreesde imagoschade bleef echter uit. Victoria was bang dat het volk anders naar haar ging kijken als het een blik in haar privéleven gegund werd. Dat was ook zo, maar het werkte juist in haar voordeel. De band tussen Victoria en het Engelse volk zou door de publicatie van deze huiselijke taferelen verstevigd worden. In 1848 publiceerde het satirisch blad Punch: “The people at large, who have a notion that kings and queens wear diadems instead of hats… had doubtless been much astonished to find that HER EXCELLENT MAJESTY can let her imperial notions subside into the homeliness of common life…The Windsor rogues have, all unwittingly, ‘drawn the curtain and shown the picture’ of HER MAJESTY’s retirement in pleasant aspect…” Sindsdien weten vorstenhuizen dat ze de media ook nodig hebben voor hun populariteit. Media maken monarchen menselijker.

Illustrated London News 1848 [britishnewspaperarchive.co.uk]
Illustrated London News en de Krimoorlog [ W&V ]

overgangstijd 1989-1990

gisterenavond gezien op ARD: Wendezeit (2019)

WiedervereinigungVandaag vieren de Duitsers de hereniging van hun land op 3 oktober 1990. Na de omwenteling van 9 november 1989 viel de enige bestaansreden voor de DDR weg, en werd de hereniging voorbereid. Maar er stond nog van alles in de weg. De spaartegoeden van Oost-Duitsers bestonden uit Oostmarken die op de internationale valutamarkt weinig waarde hadden. Er was ook nog een Russische troepenmacht in de DDR aanwezig. En Polen maakte zich zorgen over eventuele territoriale aanspraken van het herenigde Duitsland op de voormalige gebieden van het Duitse Rijk aan de Westgrens van Polen. Een voor een werden deze problemen opgelost. De Oostmarken konden tegen een gunstige koers gewisseld worden, de Russen werden afgekocht, en Polen werd definitief de Oder-Neissegrens gegarandeerd. Op 3 oktober 1990 trad de DDR tot de Bondsrepubliek toe en was de Wiedervereinigung een feit.

Gisterenavond zond de ARD de spannende televisiefilm Wendezeit uit. Dat ging over een ander aspect van de hereniging. In 1990 werd de Bundesbeauftragte für die Stasi-Unterlagen (BStU)opgericht, waarvan Joachim Gauck op 2 oktober 1990 de eerste directeur werd. Deze organisatie zorgde ervoor dat iedere voormalige DDR-burger van wie de Stasi een dossier had aangelegd, inzage kon krijgen.

In de Stasi-dossiers bevond zich aanvankelijk ook informatie die voor de KGB zeer gevoelig lag en die beslist niet in handen van de CIA mocht vallen. Wendezeit speelt zich af in de overgangstijd (oktober 1989 – februari 1990) toen de DDR formeel nog bestond. Moskou zag de bui hangen en liet snel nog dossiers voor de Sovjet Unie gevoelige informatie bevatten, van Oost-Berlijn naar Moskou overbrengen. Op microfilms stonden bijvoorbeeld ook de namen van dubbelspionnen Maulwurf (dubbelspion), die voor de CIA in West-Berlijn werkten. Een van hen, Saskia Starke, speelt de hoofdrol in Wendezeit.

In deze televisiefilm, die aan de vooravond van de dag van de Wiedervereinigung werd uitgezonden, zitten fraaie beelden van de historische demonstratie op de Alexanderplatz op 4 november 1989. Naar schatting een half miljoen mensen hadden zich toen verzameld om te demonstreren voor de vrijheid. Het was de eerste en de laatste demonstratie in de DDR die in vrijheid plaats vond. In The making of Wendezeit wordt uitgelegd hoe je acteurs uit 2019 op deze historische demonstratie kunt laten rondlopen.

Wendezeit. 1989. Doppelagentin Saskia Starke gerät in einen emotionalen Ausnahmezustand, als sich das Ende der DDR ankündigt. Sie lebt als Agentin der Stasi in West-Berlin, ist mit einem Amerikaner verheiratet, hat mit ihm zwei Kinder und arbeitet offiziell in der amerikanischen Botschaft. Inoffiziell heißt das, sie arbeitet für die CIA. Der Stasi ist es also gelungen, eine Agentin direkt beim Klassenfeind zu positionieren. Aber dann passiert etwas, womit vor Monaten noch niemand gerechnet hat: Die DDR ist im Begriff, sich aufzulösen. Dieser Umbruch lässt Saskias Leben implodieren, das von Anfang an auf einer Lüge gegründet war.
 
Bron:daserste.de

Themenabend Wendezeit [ daserste.de ]