odyssee van de geest

gisteren van Michaela gekregen: Romantiek. Een Duitse Affaire
van Rüdiger Safranski, vertaald door Mark Wildschut

Romantiek. Een Duitse AffaireAl twee jaar keek ik uit naar de Nederlandse vertaling van Safranski’s boek Romantik. Eine deutsche Affäre. Gisteren gaf Michaela mij deze cadeau en vandaag ben ik erin begonnen. Safranski begint zijn verhaal op 17 mei 1769, vandaag precies 241 jaar geleden. Dat is het moment waarop Johann Gottfried Herder (Safranski noemt hem de Duitse Rousseau) halsoverkop vanuit Riga de boot neemt naar Toulon. Door het ruimte sop te kiezen, ruilt Herder het vaste in voor het vloeibare, het zekere voor het onzekere. Deze sprong in het onbekende is typerend voor de geest van de Romantiek. Rüdiger Safranski heeft een indrukwekkende intellectuele reikwijdte en weet vanuit de Goethezeit genuanceerd lijnen naar onze tijd te trekken. Daarbij is hij een meesterlijk verteller. Filosofie en geschiedenis blijven bij hem wat ze eigenlijk zijn: het meeslepende avontuur van de geest.

De Romantiek was de poging „aan het banale een verheven betekenis, aan het gewone een geheimzinnig aanzien, aan het bekende de waardigheid van het onbekende, aan het eindige een schijn van oneindigheid te geven„.

Novalis

Herder in BückeburgOverigens verbleef Herder tussen 1771 en 1776 in Bückeburg, de residentie van het graafschap Schaumburg-Lippe. Michaela en ik bezochten vorige week dit fraaie stadje. Aan het beeld van Johann Gottfried Herder, dat herinnert aan de jaren 1771 tot 1776 toen hij hier predikant was, zijn we blijkbaar voorbijgelopen. De jaren in Bückeburg waren voor Herder zijn Sturm und Drang periode waarin Über den Ursprung der Sprache (1772) en Von Deutscher Art und Kunst (1773) ontstonden.

Herders levensfilosofie heeft de cultus rond het genie van de Sturm und Drang (en later van de Romantiek) geïnspireerd. Het genie gaat daar door voor iemand bij wie het leven vrij kan stromen en zijn scheppende kracht ten volle kan ontplooien. Er ontstond in die tijd een luidruchtige cultus rond het zogenaamde “krachtdadige genie”: vaak opgeklopt en pretentieus, maar ook vol elan en zelfverzekerd. De geest van de Sturm und Drang wil voor het geniale, dat als betere aanleg eigenlijk in iedereen sluimert en er alleen op wacht eindelijk ter wereld te komen, de verloskundige zijn.
 
uit: Romantiek. Een Duitse Affaire. Hoofdstuk I, blz. 21

Romantiek. Een Duitse Affaire [ uitgeverijatlas.nl ]