Maandelijks archief: december 2018

Habsburg revisited [ 1 ]

gezien op Arte: Maria Theresia (2017)

Maria TheresaMaria Theresia (1717-1780) van Oostenrijk zal waarschijnlijk nooit de sterstatus van Elisabeth van Beieren (Sissi) bereiken. Toch is zij samen met haar dochter Marie-Antoinette en keizerin Catharina de Grote (van geboorte ook al een Duitstalige prinses!) een van de meest tot de verbeelding sprekende vrouwen uit de achttiende eeuw. Haar leven werd in 1951 en 1980 al eens verfilmd. De meest ambitieuze verfilming is die van 2017 ter gelegenheid van haar 300e geboortedag. Deze miniserie (200 minuten) die voor het eerst in december 2017 in twee afleveringen werd uitgezonden in Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije en Hongarije, is een samenwerking tussen de Österreichische Rundfunk (ORF), Beta Film, de Tsjechische televisie Česká Televize, de Slowaakse RTVS en de Hongaarse MTVA. Een echte Habsburgse productie dus.

Biopics over historische figuren uit de achttiende en negentiende eeuw sla ik zelden over. Voor mij is het vaak een geschiedenisles waarbij het verleden zich maximaal concretiseert. Natuurlijk weet ik dat historische biopics zelden betrouwbaar zijn, dus kijk ik kritisch naar kostuums en decors. Gelukkig zijn set decorators en art directors zich steeds beter aan de historische werkelijkheid gaan houden. Maar scenaristen krijgen van de producent vanuit commerciële overwegingen nog altijd de ruimte om de geschiedenis te verdraaien zodat deze beter aansluit bij de mores en wensen van onze tijd. Soms zitten er in historisch drama pertinente onjuistheden (omwille van het scenario) maar meestal vind ik de framing nog storender. In de meeste historische films kijken we naar het verleden door de bril van het heden (lees hier: de heersende opvattingen). Zo zit er in vrijwel alle biopics over historische vrouwen tegenwoordig een flinke dosis girl power gepompt. De vrouw in de hoofdrol komt vaak naar voren als een sterke persoonlijkheid die precies weet wat ze wil. De mannen die haar omringen zijn niet zelden sukkels, lui geworden door hun privileges.

In de meeste historische films kijken we naar het verleden door de bril van het heden (lees hier: de heersende opvattingen). Zo zit er in vrijwel alle biopics over historische vrouwen tegenwoordig een flinke dosis girl power gepompt.

De miniserie Maria Theresia uit 2017 zal een Midden-Europese aangelegenheid blijven. In Nederland is er geen brede belangstelling voor geschiedenis, laat staan voor de geschiedenis van de Habsburgers in de achttiende eeuw. Maar in Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije en Hongarije ligt dit anders. De geschiedenis van de Habsburgers is daar bepalend voor de nationale identiteit. Niet alleen voor de Oostenrijkers, maar ook voor de Hongaren, Tsjechen en Slowaken, ooit minderheden binnen het Habsburgse Rijk. Nog altijd zijn hun culturen doordrenkt door het Huis Habsburg en draagt dat culturele erfgoed bij aan de nationale trots. Zo werd deze film voor een groot deel opgenomen in Valtice en Kroměříž in Tsjechië op locaties waar je je nog in het Habsburgse Rijk waant.

Valtice
Schloss Valtice in Tsjechië

Degenen die iets weten van de geschiedenis uit de eerste helft van de achttiende eeuw zal het opvallen dat Maria Theresa recht doet aan de complexiteit van de politieke situatie op dat moment. Met de Vrede van Utrecht in 1713 was in Europa een nieuwe orde gekomen. Maar deze zorgde al gauw weer voor onrust in Spanje en Polen en ook de spanningen tussen de aartsrivalen Frankrijk en Habsburg bleven. Onder Maria Theresia zou dat laatste veranderen. In 1756 zou met de zogenaamde renversement des alliances zouden Frankrijk en Oostenrijk na eeuwenlange strijd eindelijk bondgenoten worden. De film gaat niet zover en beperkt zich tot de jaren dertig en veertig van de achttiende eeuw, waarin het koninkrijk Pruisen de nieuwe vijand van Habsburg zou worden.

Prag 1723. Die sechsjährige Maria Theresia sieht ihren Lebensweg klar vorgezeichnet, sie wird eines Tages Franz Stephan von Lothringen heiraten und mit ihm viele Kinder bekommen. Alle warten auf den ersehnten männlichen Nachkommen von Maria Theresias Vater Karl VI., neun Jahre später ist dieser noch immer nicht geboren. Der Mediziner hat mittlerweile aufgrund des fortgeschrittenen Alters der Kaiserin Elisabeth Christine von Braunschweig-Wolfenbüttel alle Hoffnung aufgegeben, es kann nur noch um ein Wunder gebetet werden. Professor Gottfried Philipp Spannagel empfiehlt daher die Erziehung der erstgeborenen Maria Theresia zu vertiefen, um sie auf eine mögliche Regentschaft vorzubereiten.
 
Bron: de.wikipedia.org

de wetten van het melodrama

Tweede Kerstdag gezien op ONS: Oliver Twist (2007)

Oliver Twist 2007Naast Sissi hoort Oliver Twist in het rijtje ultieme kerstfilms. Het beroemde boek van Charles Dickens uit 1838 werd sinds 1909 al twintig keer verfilmd. De laatste verfilming, een BBC miniserie uit 2007, werd op Tweede Kerstdag uitgezonden door nostalgie-zender ONS. Ik moest wel even wennen omdat de rol van Fagin gespeeld wordt door Timothy Spall. Zeven jaar later zou hij de schilder William Turner in Mr. Turner. Zo smolt Fagin voor mij steeds samen met William Turner in een groteske, Dickensiaanse personage.

Afgelopen zomer las ik les Miserables (1862) van Victor Hugo en nu viel mij op hoe Hugo en Dickens beiden uit hetzelfde vaatje getapt hebben. De ellende lag rond het midden van de negentiende eeuw vooral op straat. En blijkbaar doet al die sociale ellende het uitstekend in de musical, want zowel Oliver Twist en Les Miserables werden in de twintigste eeuw enorme kassuccessen.

Volgens de wetten van het melodrama moet het weeskind eerst misbruikt worden om tenslotte door een onbaatzuchtige redder uit de ellende te worden getrokken.

Waarschijnlijk staat het weeskind (Oliver of Cosette) op de eerste plaats in de melodramatische top tien. Volgens de wetten van het melodrama moet het weeskind eerst misbruikt worden om tenslotte door een onbaatzuchtige redder uit de ellende te worden getrokken. En als het een familievoorstelling (alle leeftijden) betreft, mag dit misbruik niet te expliciet worden gemaakt.

The adaptation makes several major alterations to the plot of the source material, which include both alterations of events as well as familial relationships. Rose Maylie is living with Mr Brownlow, and she addresses him as “uncle”, but explains that he is in fact her guardian who took her and her sister, Agnes, in when her mother died. Her sister has been missing for many years, and the search for her has been ongoing. Mr Brownlow is now a part of the overall family tree, since Edward Monks is made his grandchild. As in the book, Monks becomes aware that Oliver is his half-brother, born to the missing Agnes who had a relationship with his father, and seeks to end his life so that there is no competition to his inheritance. As a result, Oliver is ultimately revealed to be Mr Brownlow‘s grandchild, in addition to being Rose’s nephew and Monks‘ half-brother, as in the novel. Unlike the book, however, Monks is not an unattractive, nervous and cowardly epileptic, but a scheming, manipulative and attractive cad seeking engagement to Rose, who clearly doesn’t like him.
 
Bron:en.wikipedia.org

Hitch en de trein

gezien op Arte: Strangers on a train (1951)

Vorige week zag ik mijn achttiende film van Hitchcock. Strangers on a train had ik al lang willen zien en gelukkig zond Arte deze uit, gevolgd door The Lady Vanishes. Al in de Britse periode spelen treinen een grote rol bij Hitchcock, in the 39 Steps (1935) en The Lady Vanishes (1938) is de trein uitdrukkelijk aanwezig en in North by Northwest (1959), een soort adaptie van the 39 steps volgen we de hoofdpersoon opnieuw tijdens een treinreis.

Strangers on a train
Strangers on a train 1951

Anders dan de titel doet vermoeden, speelt Strangers on a train zich maar voor een klein deel af in de trein. Ik had een film verwacht die slechts op één locatie gefilmd zou zijn, want Hitchcock koos sinds Rope (1948) vaker voor deze beperking. Zijn twee films met Grace Kelly uit 1954, Dial M. for Murder en Rear Window zijn net als Rope extreem plaatsgebonden. Maar zo niet Strangers on a train.

Ik vind het fijn dat de film in zwart-wit is opgenomen, want dan komen de typische kenmerken van film noir het best tot hun recht. Dat begint al direct in de openingsscène met het vervreemdende effect waarbij alleen de schoenen van de hoofdfiguren in beeld komen en door de stationshal gevolgd worden. Later in de trein zien we het klassieke film noireffect met de streepschaduw veroorzaakt door de jaloezieën.

Strangers on a train
Strangers on a train 1951

Qua verhaal zien we al een voorafschaduwing van Norman Bates uit Psycho (1960). In Nederland was deze Hitchcock destijds in de bioscoop te zien onder de titel ‘de Maniak’. Robert Walker speelt hier Bruno Anthony, een verwend moederskindje met een neurotische moeder en een autoritaire vader. Net als Norman Bates leeft hij in een fantasiewereld waarin hij de greep op de werkelijkheid soms verliest. Strangers on a train was niet de eerste keer dat Hitchcock een verhaal rond een maniakale hoofdpersoon heeft verfilmd. In Shadow of a doubt (1943) waarin Joseph Cotton ‘uncle Charly’ speelt, confronteerde Hitchcock zijn publiek ook al met een maniak.

De muziek van Dimitri Tiomkin is een traktatie. Hij werkte al eens met Hitchcock samen in Shadow of a doubt en zou na Strangers on a train nog twee keer filmscores schrijven voor Hitchcock (I Confess en Dial M for Murder). Op de website van Dimitri Tiomkin staat de complete cue sheet van de soundtrack.

Strangers on a train [ en.wikipedia.org ]