Once upon a time in the West van Sergio Leone
Het is alweer twaalf jaar geleden dat ik Once upon a time in the West voor het laatst zag. Omdat het dit jaar 50 jaar geleden is dat de film werd uitgebracht, besloot ik gisterenavond weer te gaan kijken, misschien voor de zesde of zevende keer. Dit meesterwerk heeft nog altijd niet al zijn geheimen aan mij prijsgegeven. Deze keer zag ik toch weer nieuwe dingen en wat ik al kende, de fenomenale beginscène, de close ups, de engelachtige muziek, de panorama’s en de sobere dialogen, dat alles bleef indrukwekkend. Niet voor niets keert deze film telkens weer terug in het rijtje best gemaakte films aller tijden.
We moeten niet vergeten dat C’era una volta il West een Italiaanse film is en niets met Hollywood te maken heeft. De scenaristen, regisseur, art-director, componist en producers zijn allemaal Italianen. Deze spaghettiwestern werd, met uitzondering van de scène in de iconische Monument Valley, niet in de Verenigde Staten gedraaid maar in Europa. De Desierto de Tabernas in Andalusië is de enige woestijn in Europa en hier zijn al honderden westerns gedraaid. In de jaren vijftig draaiden Amerikaanse filmmaatschappijen vanwege de lage productiekosten al in Spanje of Marokko. Bovendien kostten de figuranten er bijna niets. Zo ontwikkelden zich filmsets die uitgroeiden tot themaparken: Oasys is Andalusië en Atlas Studios in Ouarzazate (Marokko).
Het Italiaanse in C’era una volta il West wordt voor mij in de eerste plaats vertegenwoordigd door La Cardinale (in april dit jaar 80 geworden!). Maar het is in veel meer elementen in de film terug te vinden. Het meesterwerk van Leone is ook een opera. De hoofdpersonen hebben allemaal hun Leitmotiv, een muzikaal thema. Beeld en geluid vormen een eenheid, zeker niet alleen in de scenes met Claudia Cardinale waarin de engelen wenen, maar ook in de scenes zonder de score van Ennio Morricone, zoals in de kale beginscene waarin we naast het piepen van de ijzeren windmolen enkel wat droge, geïsoleerde woestijngeluiden horen.
Cinematografisch is C’era una volta il West vernieuwend geweest door de enorme close ups. De ogen van Charles Bronson in superbreed (2.35:1) Techniscope. Italiaans door de schilderkunstige benadering van Tonino Delli Colli die niet zozeer de belichting als wel het rauwe realisme van Caravaggio heeft nagevolgd. Er komen nauwelijks gewassen en geschoren mannen in de film voor.
Het duel tussen de mysterieuze Harmonica, gespeeld door Charles ‘Leatherface’ Bronson en Frank, gespeeld door Henry Fonda, vond ik ditmaal de meest indrukwekkende scène. Het niveau van de western wordt hier overstegen. Hier gaat het om grote thema’s als gerechtigheid, manlijkheid, leven en dood. Wie houdt zijn zenuwen het langst in bedwang? De close ups laten de registrerende, priemende blik zien. Er is een duidelijk verschil tussen de houding van Harmonica en Frank. Harmonica blijft ontspannen staan, terwijl Frank gespannen tegenover hem loopt. De blik van Bronson en de brede glimlach op zijn lippen, geven hem veel van een wijze Indiaan of een oosterling die volmaakt in het hier-en-nu is en daardoor het beslissende moment kent.
