Categorie archief: film

80 jaar later …

gelezen: De vuurpijl (2023) van Jean van Hamme, Etienne Schréder en Christian Cailleaux – Het vervolg op De U-straal (1943) van Edgar P. Jacobs

de U-straal 1943Nadat de nazi-Duitsland op 11 december 1941 de oorlog aan de Verenigde Staten heeft verklaard, worden in Duitsland en alle bezette gebieden de Amerikaanse producten in de ban gedaan. In het Belgische stripweekblad Bravo! mag de populaire strip Flash Gordon van Alex Raymond niet meer verschijnen. De uitgever van Bravo! vraagt aan de Brusselse tekenaar Edgar P. Jacobs met een alternatief te komen. De U-straal verschijnt in 1943. In de hoofdpersonages herkennen we duidelijk Flash Gordon, Dale Arden, Dr.Zarkov en Ming the Merciless.

De U-straal is een soort surrogaatkoffie, maar smaakt gewoon beter. Dat vindt Hergé ook en hij biedt Jakobs kort na de oorlog een eigen strip aan in het nieuwe Belgische stripblad Kuifje. Zo worden Blake en Mortimer geboren, indirect uit Flash Gordon. Een belangrijk verschil is dat de dames en de romantiek als sneeuw voor de zon verdwijnen. De avonturen van de twee vrijgezelle Britten zijn for boys only.

Ik las de U-straal aan het einde van de jaren zeventig nadat ik al uitgebreid had kennisgemaakt met Blake en Mortimer. Het verhaal kon me weinig boeien. Jakobs had voor mij teveel registers opengetrokken: ondoordringbare jungle, tempels met afgodsbeelden, dinosauriers, reuzeninsekten en daartussen avonturiers. Kortom: een typisch Amerikaans avonturenverhaal. Popcornvermaak. Zou ik het vervolg dat in april na 80 jaar verscheen wel gaan lezen?

de vuurpijl 2023Ik hoefde er niet lang over na te denken. Ik koop al sinds 1996 in december de nieuwste Blake en Mortimer. De 2.0 serie, met nadrukkelijk de tekst “naar de personages van Edgar P. Jakobs” op de omslag, is alweer een kwart eeuw een commercieel succes, waarschijnlijk omdat er tienduizenden mannen zijn als ik. Het is jeugdsentiment. En ik ben elke keer benieuwd hoe de scenaristen en tekenaars (want het zijn verschillende teams) in de geest van de meester een nieuw verhaal maken. En zo was ik ook benieuwd naar De vuurpijl, het vervolg op de U-straal. Hoe zou de vroege stijl van Jakobs tot leven gewekt worden?

Jean van Hamme, de 81-jarige nestor van Belgische scenarioschrijvers begon te schrijven waar Jacobs in 1943 was opgehouden. Etienne Schréder, die ook twee Blake en Mortimer albums De Septimusgolf (2013) en De schreew van de Moloch (2020) had gemaakt, deed samen met Christian Cailleaux het tekenwerk. Ze baseerden zich op de vroege stijl van Jakobs die hij hanteerde in De U-straal (1943) en het eerste deel van Het geheim van de zwaardvis (1946). Daarna kwam hij steeds meer onder invloed van Hergé’s klare lijn.

Een van de belangrijke verschillen tussen de U-straal en Blake en Mortimer is de aanwezigheid van vrouwelijke personages. Als ze in Blake en Mortimer voorkomen, zijn het meestal typistes en serveersters en staan ze volledig in de schaduw van de manlijke hoofdpersonen en personages. Omdat de U-straal gemaakt is ter vervanging van Flash Gordon, is de cast die Alex Raymond bedacht had door Jakobs overgenomen. Dale Arden wordt Sylvia en prinses Aura wordt prinses Ica. Een ander verschil met Blake en Mortimer is de typische jaren 30/40 setting. De visuele taal van het art deco is duidelijk aanwezig.

flash gordon 1936
titelgeneriek van Flash Gordon (1936)

In de bioscoopfilmreeks Flash Gordon uit 1936 weten we dat het art deco niet beperkt bleef tot de decors. Ook de kleding en zelfs de make up volgden de stroomlijning van deze stijl. Het gezicht van prinses Aura (gespeeld door Priscilla Lawson) is 100% art deco en ook Buster Crabbe is met zijn symmetrische gezicht en gestroomlijnde neusvleugels vleesgeworden art deco.

Etienne Schréder en Christian Cailleaux hebben De vuurpijl een overtuigende retro look gegeven door het art deco toe te passen. De indeling uit De U-straal in drie banden per pagina is gehandhaafd. Vooral de inkleuring van Bruno Tatti is bijzonder goed geslaagd. Harde kleuren zijn vermeden en het geheel oogt net zo zacht als de ingekleurde Flash Gordon bioscoopfilms uit 1936. En het verhaal? Ach het verhaal. Daar heb ik De Vuurpijl eigenlijk niet voor gekocht.

Film Noirs op YouTube [ 12 ]

gezien op Cult Cinema Classics: Not Wanted (1949)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: Not Wanted van Elmer Clifton. Cinematografie van Henry Freulich.

not wantedNot wanted is een combinatie van film noir en sociaal realisme. Belangrijke kenmerken van film noir, de femme fatale in de eerste plaats, ontbreken. Terwijl kenmerken van het sociaal realisme (de alleenstaande moeder, het maatschappelijke decor, de anonimiteit van de grote stad) juist prominent aanwezig zijn.

Regisseur Elmer Clifton werd bijgestaan door Ida Lupino maar haar naam wordt in de credits niet vermeld. Haar bijdrage zal zeker niet gering geweest zijn, want Not wanted wordt verteld vanuit een vrouwelijk perspectief. Sally Forrest speelt een jonge moeder die haar kind na ongewenste zwangerschap heeft afgestaan en in Los Angeles uit wanhoop een baby uit een onbewaakte kinderwagen op straat “steelt”.

Ida Lupino’s first film as a director (which she also produced), from 1949, is a startling blend of compassion and invention. The subject is the era’s absurd taboos regarding sex. Sally Kelton (Sally Forrest), a naïve nineteen-year-old night-club waitress, falls in love with Steve Ryan (Leo Penn, Sean’s father), a tough-talking pianist with high-culture dreams, and loses her virginity to him. When Steve leaves town, Sally follows him, rejecting the courtship of a tenderhearted, hardworking wounded war veteran (Keefe Brasselle). Then she discovers that she’s pregnant, and trouble ensues. Lupino displays a documentary avidity for the details of work and play. She conveys Sally’s unworldly, impractical passion with tender, intimate closeups and intense, effects-driven subjectivity—a hallucinatory sequence in a hospital is a masterpiece of low-budget Expressionism. An incongruous yet majestic chase scene, highlighting a photogenic array of Los Angeles locations, projects the intimate melodrama onto the world stage. With Dorothy Adams, as a mother from hell.
 
Bron:newyorker.com
not wanted
Sally Forrest en Leo Penn in Not wanted (Leo Penn was overigens de vader van Sean Penn)

Bekijk deze film op YouTube

Film Noirs op YouTube [ 11 ]

gezien op Cult Cinema Classics: Whirlpool (1949)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: Whirlpool van Otto Preminger. Cinematografie van Arthur Miller.

Whirlpool

Whirlpool is een psychologisch drama waarin een echtpaar in een emotionele draaikolk terecht komt, een ervaring die vrijwel alle hoofdpersonages in een film noir treft. Een film noir die “Whirlpool” heet (of “Vertigo”) is een tautologie. Want we weten van tevoren al dat het gaat kolken en duizelen.

Het echtpaar in Whirlpool wordt gespeeld door Richard Conte en Gene Tierney. Conte speelt een psycholoog die geen weet heeft van de kleptomanie van zijn vrouw. Wanneer ze tijdens een winkeldiefstal betrapt wordt, pleit een voorbijganger, gespeeld door José Ferrer haar vrij. Maar niet zonder prijs. De vrouw krijgt nu een afhankelijkheidsrelatie met deze man die een hypnotiseur blijkt te zijn. Hij misbruikt niet haar lichaam maar haar geest door haar onder hypnose te brengen en haar verdacht te maken van moord. Haar echtgenoot is er van overtuigd dat zijn vrouw is vreemd gegaan en vervreemdt van haar.

whirlpool
José Ferrer en Gene Tierney

Vijf jaar na Laura werkte Otto Preminger opnieuw met de mooiste vrouw uit Hollywood, Gene Tierney. Het zou niet de laatste samenwerking tussen Preminger en Tierny zijn. Er volgden nog twee films Where the sidewalks ends (1950) en Advise and consent (1962).

Bekijk deze film op YouTube

Film Noirs op YouTube [ 10 ]

gezien op Cult Cinema Classics: Hollow Triumph (1948)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: Hollow Triumph van Steve Sekely. Cinematografie van John Alton.

Hollow triumph 1948Hollow Triumph is de derde film noir die ik in maart op YouTube bekeek met camerawerk van John Alton. Het signatuur van de meester is duidelijk aanwezig. Het mooiste shot uit de film is ongetwijfeld het moment dat de hoofdrolspeler (een rol van Paul Henreid) zijn gezicht in de spiegel bekijkt. Dergelijke shots komen in films natuurlijk wel vaker voor, maar Alton voegt iets essentieels toe: zijn schaduw. Dit voegt een metafysische dimensie toe aan deze zelfreflectie voor de spiegel. De hoofdpersoon bekijkt zichzelf in zijn eigen schaduw. Deze filmische introspectie met een scheut dieptepsychologie is een typisch Oostenrijks fabrikaat. Niet toevallig waren Alton (oorspronkelijk Jakob Altmann) en Paul Henreid waren twee emigranten die net als Sigmund Freud nog geboren waren in het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije.

Hollow Triumph
Paul Henreid bekijkt zijn “nieuwe” gezicht in de spiegel.

Bekijk deze film op YouTube

Film Noirs op YouTube [ 9 ]

gezien op Cult Cinema Classics: The strange love of Martha Ivers (1946)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: The strange love of Martha Ivers van Lewis Milestone. Cinematografie van Victor Milner.

The strange love of Martha IversThe strange love of Martha Ivers speelt zich af in een denkbeeldig fabrieksstadje in Pennsylvania met de naam Iverstown, zo genoemd naar de grootste werkgever: de familie Ivers. Het verhaal begint in 1928 als Martha Ivers dertien jaar is. Ze staat onder voogdij van haar rijke tante en probeert het huis samen met haar vriendje Sam te ontvluchten. Dat mislukt. De tante blijkt een huisdespoot. Als ze op een dag op de trap met haar wandelstok het katje van Martha probeert te slaan, neemt Martha haar stok weg waardoor haar tante ten val komt en haar nek breekt. Martha verzwijgt wat er precies is gebeurd, zodat niemand weet dat zij verantwoordelijk is voor de dood van haar tante. Daarna maakt de film een sprong in de tijd van 17 jaar. Martha is nu dertig en wordt gespeeld door Barbara Stanwyk. Twee jaar na Double Indemnity speelt ze opnieuw een ijzig personage.

The strange love of Martha Ivers
Een ijzige Barbara Stanwyck als Martha Ivers

In deze film noir uit 1946 speelt Kirk Douglas voor het eerst een grote rol. Daarna zou hij niet meer uit Hollywood zijn weg te denken. Het jaar daarop speelde hij samen met Robert Mitchum en Jane Greer opnieuw een grote rol in Out of the Past.

Bekijk deze film op YouTube

Film Noirs op YouTube [ 8 ]

gezien op Cult Cinema Classics: The Big Combo (1955)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: The Big Combo van Joseph H. Lewis. Cinematografie van John Alton.

The big comboThe Big Combo is een klassieke film noir uit de latere periode en vooral bekend door zijn laatste iconische shot van de contouren van de hoofdfiguren in de mist. Film noir teruggebracht tot maximale expressie met een minimum aan beelden. Het was een shot van cinematograaf John Alton, een van de meesters van de film noir. Net als Fritz Lang, Otto Preminger en zovele andere Duitstaligen bracht hij het expressionisme in de cinema uit Europa mee naar de Verenigde Staten. Het weelderige camerawerk van Alton zet al direct in met de eerste scene, een soort staalkaart van visuele effecten die film noir tot film noir maken. The Big Combo moet het vooral hebben van de cinematografie. Alton heeft meer zijn stempel deze film weten te drukken dan regisseur Joseph Lewis.

The big combo
Still uit de eerste scene van The Big Combo waarin John Alton alle registers opentrekt.
PaintingwithlightPainting with Light by John Alton is the first book written on cinematography by a major cinematographer. The book was first published in 1949. The book’s primary focus is on light and the many complex ways a camera crew can manipulate it for effect. Although much of the technical information is now obsolete, Alton, who worked on the films noir classics T-Men, He Walked by Night, The Amazing Mr. X, and The Big Combo, explains how lighting, shooting locations, and various camera techniques can be used to create a visual mood in film.

Bekijk deze film op YouTube

Film Noirs op YouTube [ 7 ]

gezien op Cult Cinema Classics: He walked by night (1948)

Eigenlijk hou ik helemaal niet van misdaadfilms maar voor film noir heb ik een groot zwak. De zwartwit-cinematografie, belichting en het tijdsbeeld zuigen me altijd weer een nieuwe noir binnen. In het public domain staan honderden films waarvan het copyright om verschillende redenen niet verlengd is en die dus legaal via het internet getoond mogen worden, zoals op het YouTube-kanaal Cult Cinema Classics. In maart keek ik naar twaalf film noirs uit de periode 1945-1955. Het zwaartepunt valt in de tweede helft van de jaren veertig omdat het genre toen op zijn hoogtepunt was en de meeste verschenen. In de komende reeks bespreek ik deze twaalf films: 1 uit 1945, 4 uit 1946, 2 uit 1949, 2 uit 1950 en 1 uit 1955. Deze keer: He walked by night van Alfred Werker. Cinematografie van John Alton.

He walked by nightDeze film verscheen destijds in de Nederlandse bioscopen onder de titel “De rat”. Een treffende benaming voor de hoofdpersoon in deze film noir die opereert vanuit de riolen van Los Angeles. Het slot van de film deed me veel denken aan The Third Man (1949) waarin Harry Lime wordt opgejaagd in de riolen van Wenen. Deze ondergrondse jacht door de vochtige gangenstelsels levert uiteraard typische film noir beelden op met lichtbundels en harde contrasten.

Naast overeenkomsten met The Third Man heeft deze film ook duidelijk verwantschap met M. Eine Stadt sucht einen Mörder van Fritz Lang uit 1931. He walked by Night begint als een documentaire, alsof we Louis Theroux volgen die verslag doet van een patrouille vanuit een politieauto door de donkere straten van Los Angeles. Agenten geven door hun mobielfoon boodschappen door en er wordt overgeschakeld naar scenes op het hoofdkantoor van de politie in Los Angeles zodat we het hele politieapparaat in werking kunnen zien.

He walked by night
Scene uit He walked by night, een film die op een reportage lijkt over het functioneren van het politieapparaat in Los Angeles

Bekijk deze film op YouTube