De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Bisdommen, abdijen en nederzettingen in de negende eeuw.

(hiernaast boven) In het jaar 898 werd Nördlingen voor het eerst vermeld als een een Karolingisch koninklijk hof onder de naam “Nordilinga”. In 1215 kreeg het stadsrechten van keizer Friedrich II en werd het een keizerlijke stad.

(hiernaast midden) Het bisdom Hildesheim werd in 815 gesticht door Ludwig de Vrome in het gebied van het huidige Hildesheim. Gunthar en Rembert worden beschouwd als de eerste bisschoppen van het bisdom Hildesheim. In het jaar 845 werd Ebo, de voormalige aartsbisschop van Reims, de bisschop van Hildesheim.

(hiernaast onder) De eerste vermelding van Weimar is in het jaar 899. De naam gaat terug naar de Oudhoogduitse of Oudsaksisch woorden “wih’ voor “heiligdom, tempel” en “mer” voor “meer, zee” en betekende oorspronkelijk dus “heiligdom aan het meer”. Weimar werd vermeld onder de namen actum Wimares ([9e eeuw] 1150/65), in Wimeri ([984] 1012/18), de Wimari (1123-1137), Wymar (1506) en tenslotte Weimar (1556).

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Bisdommen, abdijen en nederzettingen uit de Karolingische tijd.

(Linksboven) Het bisdom Paderborn vierde in 1999 het twaalfde eeuwfeest van de ontmoeting tussen Karel de Grote en paus Leo III in de keizerpalts. De Frankische keizer stichtte toen het bisdom Paderborn, de voorloper van het huidige aartsbisdom (sinds 1930) en ook van het Prinsbisdom Paderborn (tot 1802).

(Hiernaast boven) Osnabrück heeft sinds 780 een rooms-katholieke bisschopszetel. Het bisdom Osnabrück werd als eerste Saksische bisdom gesticht door Karel de Grote. Rond de bisschopskerk ontwikkelde zich de nederzetting, die pas in 1147 voor het eerst als stad werd aangeduid.

(Hiernaast midden) De geschiedenis van Bad Hersfeld begon in 736, toen Sturmius, een leerling van Bonifatius een paar hutten bouwde om als kluizenaar in de wildernis te gaan leven. Dertig dertig later begon Lullus, de opvolger van Bonifatius als bisschop van Mainz, met de bouw van het klooster van Hersfeld. Hij legde daarmee het fundament voor de ontwikkeling van de stad en een kerkelijk imperium die gesteund werd door Karel de Grote.

(Hierboven) Het bisdom Bremen bestond op 13 juli 1989 precies 1200 jaar. Op die dag werd in Worms in het jaar 787 Willehad als eerste bisschop van Bremen gewijd. Het bisdom Bremen viel destijds onder de kerkprovincie Keulen. In 805 volgde de definitieve inrichting van het bisdom.

De Duitsers hebben een sterk historisch bewustzijn. Ook Duitse postzegels getuigen daarvan. Sinds 1949 heeft de Deutsche Bundespost (na 1992 de Deutsche Post) bijna tweehonderd herdenkingspostzegels uitgegeven met historische plaatsen en gebeurtenissen en nog veel meer met historische figuren. Wie Duitse postzegels verzamelt, krijgt zo ook een geschiedenisles.
Deze keer: Romeinse nederzettingen in Duitsland vlak voor het begin van onze jaartelling.

Op Tweede Kerstdag zond Arte drie documentaires uit over Middeleeuwse kathedralen. Eerst deel 1 van Wettstreit der Kathedrale over de gotiek, daarna deel 2 over het romaans. Mogelijk heeft Arte de chronologische volgorde omgedraaid, omdat voor de gotiek een breder publiek te vinden is. Degenen die de smaak te pakken hebben, blijven daarna ook wel “hangen” voor deel twee over de romaanse bouwkunst. Als kers op taart werd daarna de schitterende documentaire Die Kathedrale over de bouw van de kathedraal van Straatsburg uitgezonden. Tenslotte volgde als toetje nog Kathedralen der Macht over de dom van Aken en van Capella Platina (Sicilië).

Bij elkaar ruim vier uur televisie over kathedralen. Echt iets voor de liefhebber dus. Prijzenswaardig dat Arte zich regelmatig richt op een selecte groep kijkers. Ruim vier uur film Middeleeuwse kathedralen achter elkaar is een lange zit. Ik haakte na drie uur af, maar dat kwam omdat het al laat op de avond was. Veel was mij al bekend, maar de schitterende computeranimaties over de constructie van een kathedraal voegden veel toe. In Wettstreit der Kathedrale ging het niet alleen over architectuur, maar ook over de culturele factoren achter de bouw van kathedralen, zoals de machtsstrijd tussen de verschillende bisdommen.

Deel twee over de romaanse bouwkunst beperkte zich tot de drie Rijnlandse Kaiserdome, die van Mainz, Speyer en Worms. Dat was een prima keuze. Zo kon er ingezoomd worden op de overgang tussen ottoonse, salische en staufische bouwkunst in het Rijnland. Het werd ingeleid met een geschiedenis van het christendom in vogelvlucht tot het jaar 1000. In vrijwel alle verhandelingen over het romaans wordt het magische jaar 1000 aangewezen als het geboorteuur van de romaanse bouwexplosie van de elfde eeuw. Tot het jaar 1000 was er een collectieve vrees voor de Apocalyps die zich baseerde op een fragment uit de Openbaringen van Johannes. Toen het jaar 1000 eenmaal was aangebroken en de catastrofe uitbleef, sloeg het pessimisme van de weeromstuit om in optimisme. Overal in Europa begon men kerken te bouwen.

“Het leek of de wereld haar ouderdom afschudde en zich hulde in een witte mantel van kerken”, schreef de Franse geschiedschrijver Radulfus Glaber (985-1047) aan het begin van de 11e eeuw. Kort na het jaar 1000 begon de bouw van grote romaanse kerken in Bamberg (1002-1012), Hildesheim (1010-1033), Merseburg (1015-1021), Echternach (1016-1031) en Paderborn (1016-1036). Maar de aandacht in de documentaire ging uit naar de kathedraal van Mainz, Speyer en Worms omdat deze verbonden waren met de drie dynastieën in het Heilige Roomse Rijk en drie typen romaans die naar deze dynastieën genoemd zijn: ottoons (960 tot 1025), salisch (1025-1125) en staufisch (1125-1250).

De oudste bisdommen in Duitsland waren die van Trier en Keulen (derde eeuw) en Mainz (vierde eeuw). Karel de Grote maakte deze bisdommen tot het kerngebied van zijn christelijke rijk. Rond deze drie bisdommen ontstonden invloedssferen. De invloed van Mainz was het grootste en reikte helemaal van Noord-Duitsland (Verden) tot aan Italië (Chur) en in het Oosten tot aan het huidige Tsjechië (Olomuc). De eerste kerken in Mainz waren van hout, maar onder bisschop Willigis (940-1011) werd in 975 begonnen aan een grote kerk in steen. Helaas brandde deze op de dag van de inwijding in 1009 al af. De kerk werd herbouwd en in 1036 voltooid. Maar een brand maakte in 1081 opnieuw een einde aan deze kerk. Onder keizer Hendrik IV begon toen de bouw van de huidige dom van Mainz.

In 1027 werd Koenraad II de keizer van het Heilige Roomse Rijk en voerde daarmee de Salische dynastie aan die tot 1125 vier keizers zou voortbrengen. Koenraad II had de ambitie opgevat om in Speyer aan de Rijn de grootste kerk ten Noorden van de Alpen te laten bouwen. De bouw van de dom in Speyer begon in 1030. Koenraad II maakte de voltooiing niet meer mee, want hij stierf in het jaar 1039 in Utrecht. Onder zijn opvolger Hendrik IV zou de dom in Speyer eindelijk voltooid worden.

Wettstreit der Kathedralen [ arte.tv ]