Na zijn huwelijk met Maria van Bourgondië in 1477 in Gent en haar vroegtijdige dood in 1482 werd keizer Maximiliaan I van Oostenrijk (1459-1519) de feitelijke machthebber van de Nederlanden. Zijn zoon Philips de Schone (1478-1506) trouwde Johanna van Castilië. Zo ontstond een machtig rijk dat zowel de Oostenrijkse en Bourgondische erflanden, Spanje en alle koloniale bezittingen in Zuid-Amerika omvatte. Karel V, zoon van Philips de Schone en kleinzoon van Maximiliaan, in 1500 in Gent geboren, werd de machtigste Habsburger uit de geschiedenis. Hij regeerde over een rijk “waar de zon nooit ondergaat”.

Keizer Maximiliaan I had voor zijn grafmonument de opdracht gegeven om 40 levensgrote bronzen standbeelden te laten gieten. Uiteindelijk zijn 28 figuren voltooid. Ik zag het enorme praalgraf in 1986 in de Hofkirche in Innsbruck. Het werd pas in 1572 voltooid, ruim een halve eeuw na de dood van Maximiliaan I.

Een soortgelijk praalgraf zag ik jaren later in de Frauenkirche in München. Het is de cenotaaf voor de in 1347 gestorven koning Lodewijk van Beieren door Hans Krumpper uit 1622. Overigens zijn beide grafmonumenten schijngraven want zowel Maximiliaan en Lodewijk liggen elders begraven.

Keizer Maximiliaan I [ nl.wikipedia.org ]

Engelse koningsdrama’s worden er genoeg gemaakt en zijn meestal van hoge kwaliteit. The Queen (2006) en The King’s Speech (2010) wonnen allebei oscars. Helen Mirren voor haar rol als Elisabeth II en Colin Firth voor zijn rol als George VI. Bovendien won The King’s Speech in 2011 de oscar voor de beste film. Maar ook Engelse historische drama’s die zich verder terug in de tijd afspelen, doen het goed. Verschillende periodes zijn daarbij favoriet: Victorian Era (1837-1901),
de Regency Era (1811-1820) en de Elizabethan Era (1858-1603). Je kunt gerust zeggen dat de koningin (Elisabeth I, Victoria, Elisabeth II) niet alleen de Engelse geschiedenis domineert, maar ook een bijzonder groot uithoudingsvermogen heeft.

Bekende historische drama’s van de laatste jaren zijn Shakespeare in love (1998), de The Young Victoria (2009) met Emily Blunt en natuurlijk ook de twee films over Elisabeth I met Cate Blanchett in de hoofdrol: Elisabeth (1998) en Elisabeth: The Golden Age (2007). Gisteren keek ik naar het eerste deel (1998) dat beter ontvangen is dan het vervolg (2007).

Elisabeth is indrukwekkend kostuumdrama maar het is wel jammer dat scenarist Michael Hirst een loopje met de geschiedenis heeft genomen:

historische onjuistheden
De hofdame van Elizabeth, Kat Ashley, is in de film iemand van ongeveer dezelfde leeftijd als de koningin zelf. In werkelijkheid was zij veel ouder.
Bij Lord Burghley is het omgekeerde het geval, hij lijkt zeker een generatie ouder te zijn, maar was juist van ongeveer dezelfde leeftijd als Elizabeth.
Lord Sussex is in de film een van de verraders die daarvoor onthoofd wordt. In werkelijkheid was hij zijn hele leven een trouwe dienaar van de koningin.
Robert Dudley heeft ook geen verraad gepleegd, en bekeerde zich ook niet tot het katholicisme, hij werd juist steeds strikter in zijn protestantisme en kon later zelfs een puritein genoemd worden.
Bij het verhoor van Elizabeth wordt haar toegeworpen dat het geschil tussen het katholicisme en het protestantisme de oorzaak was van de dood van haar moeder, Anna Boleyn, dit is geenszins het geval, Anna werd ter dood veroordeeld wegens beschuldigingen van overspel, incest en hekserij.
Bisschop Gardiner leefde niet meer toen Elizabeth op de troon kwam, maar doet in deze film toch nog even mee.

Elisabeth [ imdb.com ]

Na 1520 raakt de Renaissancistische schilderkunst uit balans. Het centraal perspectief dat ruimtelijke eenheid schept, de harmonie van vorm en kleur en het klassieke schoonheidsideaal worden op losse schroeven gezet. De eerste schilders die na de Hoog-Renaissance een nieuw mens- en wereldbeeld laten zien, zijn in 1494 geboren: Jacopo Pontormo en Rosso Fiorentino. Tegenwoordig worden ze tot het maniërisme gerekend. Zoals bij alle stijlperioden het geval is, zijn kunsthistorici verdeeld over de stijldefinitie en de periodisering van het maniërisme. In de negentiende eeuw zag men de schilderkunst tussen 1520 en 1620 als een periode van verval. Het maniërisme zat ingeklemd tussen twee bloeiperiodes in de westerse kunst: de Renaissance en de barok.

In de twintigste eeuw is er meer waardering gekomen voor het maniërisme. Dat heeft te maken met herkenning. Wanneer we een stijl opvatten als de uitdrukking van een bepaald levensgevoel dat een bepaalde periode beheerst, dan zijn er opvallende overeenkomsten tussen de zestiende eeuw en de twintigste eeuw. Beide eeuwen hadden in het eerste kwart een duidelijk keerpunt. In 1525 werd Rome geplunderd door de troepen van Karel V. Het trotse zelfbewustzijn van de Renaissance liep een enorme deuk op. Er brak een onzekere tijd aan die getekend was door godsdienstoorlogen. Ook de twintigste eeuw begon met het instorten van de oude wereldorde. De Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan het vooruitgangsgeloof dat sinds de Verlichting de Europese beschaving tot ongekende hoogte had voortgestuwd. Na 1918 brak er een nieuwe tijd aan, waarin de loopgravenoorlog verwerkt moest worden.

Het expressionisme, dadaïsme en surrealisme zijn verwant aan het maniërisme van de zestiende eeuw. Deze kunstenaars hebben een voorliefde voor het afgrondelijke. Dit afgrondelijke, dat ieder mens in zichzelf kan vinden, de angst voor het onbekende, de vervreemding en de eenzaamheid zijn tegelijkertijd grondthema’s van het existentialisme dat net als het surrealisme ook in de jaren twintig ontstaan is. Dit levensgevoel, dat men in de zestiende eeuw “saturnisch” of “melancholisch” noemde, is van alle tijden. Gustav René Hocke rekt het begrip maniërisme zover op dat bij hem de geest van het maniërisme door alle tijdperken waait. De romantici uit het begin van de negentiende eeuw waren voor hem dus ook maniëristisch.

Jacques Bousquet geeft in de inleiding van Malerei des Manierismus een klein overzicht van verschillende opvattingen in gezaghebbende studies over het maniërisme. De eerste positieve waardering is van Max DvoÃ…â„¢ák in Kunstgeschichte als Geistesgeschichte (1924). Hij erkende als eerste kunsthistoricus de parallel tussen zijn eigen tijd en de tijd van het maniërisme. Curtis, Hoffmann en Friedländer definiëren het maniërisme als “anti-classicisme”. Heinrich Wölfflin analyseerde in 1888 de kunst van de Renaissance en de barok op stijlkenmerken. Op het maniërisme, dat ertussen ligt, kun je ook een analyse loslaten.

enkele karakteristieken van het maniërisme (Bousquet)

• uitgesproken harde contouren en gladde vormen
• voorliefde voor geometrische figuren
• deformatie: uitgerekte figuren en ongewone perspectieven
• “figura serpentina”, onnatuurlijke houdingen en gebaren
• harde, koele kleuren
• atmosferische stemmingen

 

Maniërisme [ nl.wikipedia.org ] | Maniërisme [ artcyclopedia.com ]