Lang voordat de Canon van Nederland met zijn thematische benadering in het geschiedenisonderwijs geïntroduceerd werd, ging vaderlandse geschiedenis nog hand in hand met het koppelen van jaartallen aan historische gebeurtenissen. De meeste ouderen die nog met jaartallen in de schoolbanken zijn opgegroeid, zullen zich bij het jaar 1477 twee gebeurtenissen te binnen schieten: de dood van Karel de Stoute [1433-1477] en het huwelijk van zijn dochter Maria van Bourgondië [1457-1482] en Maximiliaan van Oostenrijk [1459-1519]. Over het jaar 1477 ging het gisteren in het eerste deel van de Duits-Oostenrijkse miniserie Maximilian.

Sinds de jaren negentig is er in Duitsland gelukkig weer aandacht voor de Duitse nationale geschiedenis van vóór 1933. In het najaar zendt de ZDF alweer jaren schitterende historische documentaires over het Duitse verleden uit. Gisteren startte ze in samenwerking met de Oostenrijkse ORF de peperdure historische miniserie Maximilian I, over de grootvader van Karel V, de eerste heerser van een wereldrijk waarin de zon nooit onderging.

Hopelijk trekt deze miniserie ook kijkers in Vlaanderen en Nederland, want de geschiedenis van Maximilian I en Maria van Bourgondië gaat natuurlijk ook over de Lage Landen. In de Canon van Nederland is er helaas geen venster op de Bourgondische tijd. De Noordelijke Nederlanden maakten tijdens het bewind van Karel de Stoute tussen 1467 en 1477 een economische bloeitijd door terwijl de Zuidelijke Nederlanden in verval raakten. Maar na de dood van Maria van Bourgondië in 1482 laaide in de Noordelijke Nederlanden het conflict tussen Hoeken en Kabeljauwen weer hoog op.

Max [ W&V ]

Deze zomer waren we voor de vierde maal in München en ditmaal besloten we er het Bayerisches National Museum te bezoeken. Dit werd aan het einde van de negentiende eeuw gebouwd in een eclectische stijl die de ziel van Beieren zou moeten weerspiegelen. In de façade meende ik ornamenten van het nabijgelegen Hofbräuhaus te herkennen. Het museum blijkt lang niet zo druk bezocht als de drie Pinakotheken, het Lembachhaus of het Deutsches Museum. Misschien omdat de collectie de gemiddelde bezoeker minder aanspreekt dan de collecties in de andere grote musea. Het museum concentreert zich voornamelijk op religieuze sculpturen en kunstnijverheid vanaf de vroege middeleeuwen tot in de negentiende eeuw.

Het Bayerisches National Museum bezit misschien wel de belangrijkste verzameling beelden van de houtsnijder Tilman Riemenschneider (ca. 1460-1531). Vorig jaar werd de zaal waarin deze collectie zich bevindt, gerenoveerd en opnieuw ingericht. Ter gelegenheid daarvan verscheen een boek van Matthias Weiniger en is er een kleine tentoonstelling onder de naam Tilman Riemenschneider in neuem Licht.

Een van de vroege meesterwerken van Tilman Riemenschneider is het Magdalenenretabel. In eerste instantie doet het je denken aan de geboorte van Venus die in 1483 door Botticelli geschilderd werd. We zien dezelfde rijzige vrouwengestalte waarbij haar naaktheid bedekt wordt met veel haar. Ook wordt ze geflankeerd door twee groepen engelen. Maar daar houden de overeenkomsten op. Terwijl Botticelli voor een mythologisch onderwerp heeft gekozen, kiest Tilman Riemenschneider voor een Bijbels onderwerp: Maria Magdelena, de heilige hoer. Hij vermengt elementen uit het leven van Maria van Egypte met dat van Maria Magdelena. De heilige wordt in de woestijn geplaatst en bekleed met kemelhaar.

De beeldengroep maakte grote indruk op me. Ik begrijp de hoogste waardering voor het werk van Tilman Riemenschneider helemaal. Dit is een winnende combinatie van ambacht en emotie, een sculptuur van hetzelfde niveau als Bernini, maar dan in hout.

Tot het einde van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) bevond het retabel zich in de St. Maria Magdalena in Münnerstadt. Daarna kwam het in onderdelen in München terecht en tenslotte kreeg het een permanente plaats in het Bayerisches National Museum. Sinds 1981 bevindt zich in de kerk in Münnerstadt een reconstructie van het retabel.

Alle foto’s zijn genomen op 11 juli 2017.

Magdalenenretabel [ de.wikipedia.org ] | Bayerisches Nationalmuseum