Terwijl het miljoenenpubliek zich voor de Nachtwacht ophoudt, is de tegenoverliggende Voorhal van het Rijksmuseum nagenoeg leeg. Bezoekers die via de trappen naar boven komen, lopen meestal direct door naar de Eregalerij of zijn op zoek naar de toiletten. In de vorige eeuw was de voorhal gevuld met een infobalie en een museumshop, maar nu is het een doorgangsruimte geworden. Maar een lege ruimte is het allerminst, want de voorhal is de meest gedecoreerde ruimte van “de kathedraal van Cuypers”.

In het progressieve Nederland van de jaren zestig en zeventig stond behoudzucht onder de verdenking van conservatisme. Omdat Cuypers als een katholieke aartsconservatief beschouwd werd, was het dus “weg met Cuypers”. De fresco’s van zijn kathedraal waren al aan het begin van de twintigste eeuw verdwenen onder het witte pleisterwerk van de moderniteit. Opgeruimd staat netjes. De grondgedachte van iedere beeldenstorm.

Toen men aan het begin van de eenentwintigste eeuw koos voor het principe “verder met Cuypers” was dat veel meer dan een stap in een verbouwingsplan. Het had ook een ideologische dimensie. Verder met Cuypers is overigens een misleidende doelstelling, want eigenlijk betekent het gewoon “terug naar Cuypers”. En dat betekent ook terug naar de geest van het reveil, dat na 1850 het katholicisme in ons land weer op de kaart moest zetten, ook boven de grote rivieren. Cuypers kreeg zelfs voet aan de grond in Amsterdam. De documentaireserie De IJzeren Eeuw besteedde hier in mei dit jaar aandacht aan.

De voorhal van het Rijksmuseum zoals Cuypers deze bedoeld heeft, kunnen we nu zien als een monument van negentiende eeuwse propaganda voor het universele, katholieke geloof. In een negental grote wandschilderingen van de uit Oostenrijk afkomstige Georg Sturm (1855-1923) zien we een canon van de vaderlandse geschiedenis. Dat is een serie sleutelmomenten, voorgesteld als vensters op historische gebeurtenissen. Deze zouden bepalend zijn voor onze nationale identiteit.

Het is een goede keuze geweest dat de verbouwing “verder” met Cuypers is gegaan. Er is een monument van het nationalisme blootgelegd waarvan we kunnen leren, zeker in een tijd waarin we worstelen met onze identiteit. De canon van Nederland is opengebroken door gevolgen van vrouwenemancipatie, globalisering en massamigratie. Nederland is een multiculturele samenleving geworden. Trots zijn op het nationale verleden is glad ijs geworden. Deze trots zou gevaarlijk dicht in de buurt komen van het gevreesde superioriteitsgevoel.

In “de kathedraal van Cuypers” worden we geconfronteerd met “grote” witte(!) mannen(!) als Claudius Civilus, Willibrord, bisschop Bernulphus, Willem de Goede en Jan van Schaffelaar. Figuren waar onze voorouders in 1885 met algemeen ontzag naar keken, terwijl de consensus zich nu omgekeerd heeft. Vinden we het tegenwoordig juist niet belachelijk om ons te identificeren met dergelijke figuren? Ze zijn zo man, zo blank en zo vroom.

de wandschilderingen van Georg Sturm in de voorhal

• Bisschop Bernulphus, bevorderaar van de kunsten, 1027-1054
• Nederlandse beoefenaars van kunstnijverheid
• Willem de Goede veroordeelt de baljuw van Kennemerland
• Jan van Schaffelaar werpt zich van den toren te Barneveld
• Willibrord predikt het Christendom aan de Friezen
• Claudius Civilus predikt den opstand tegen de Romeinen
• Uitvinding van den slinger door Christiaan Huygens
• Karel de Grote en Einhart
• Hugo de Groot, zijn geleerde werken schrijvende

Het beschilderde interieur van Cuypers in het Rijksmuseum [ sral.nl ]