Bij Goya (1746-1828) denken we meestal aan zijn werk van na 1800 dat doordrenkt is van een zeer sombere kijk op de wereld. In de loop van de twintigste eeuw werd Los fusilamientos del 3 de mayo zijn meest bekende werk, waarschijnlijk omdat het in zijn naakte feitelijkheid de verschrikkingen van de oorlog laat zien. Oorlogsfotografie avant la lettre. Maar zeker ook omdat Goya in dit werk gezien kan worden als een voorloper van de moderne kunst, met zijn kale en rauwe behandeling van de werkelijkheid.
het beroemde beeld De verwoeste stad van Zadkine in Rotterdam (rechts) lijkt geïnspireerd door het schilderij Guernica van Picasso (detail, linksonder). De uitgesneden vormen die als een uitroepteken werken, had Goya in 1814 al toegepast op het schilderij El Tres de Mayo (detail, linksboven)
De schreeuw van de man in het wit die zijn armen omhoog spreidt, echoot na in de schreeuw van Edvard Munch of op de Guernica. Deze wanhoopskreet komt niet alleen voort uit de ellende van oorlog, maar is ook een uitdrukking van een gevoel van existentiële leegte en onmacht. Het zijn iconen geworden van moderne kunst en trekken ons uit onze comfort zone.
Goya was in de eerste plaats portretschilder en permitteerde zich daarbij een grote vrijheid. Hij durfde achter het masker van zijn opdrachtgever te kijken en ons dit te laten zien. Het beroemdste voorbeeld is het portret van Carlos IV en zijn familie uit 1800/01. Je vraagt je nog steeds af hoe het mogelijk is dat dit groepsportret geaccepteerd werd. Het is een meesterlijke ontmaskering. Samen met Los fusilamientos del 3 de mayo behoort het tot zijn beroemdste schilderijen.
Naast de latere Goya van de Pinturas Negras, die zwaar en somber is, bestaat er ook nog een heel andere Goya. In zijn jonge jaren schilderde hij met het lichte en kleurrijke palet van het rococo. Op de tentoonstelling die nu in de National Gallery in Londen te zien is, hangt het groepsportret van de familie van de Infante Don Luis de Borbón uit 1783/4.
[ ©Fondazione Magnani Rocca, Parma, Italië ]
Goya schilderde de familie in een informele pose. De 37-jarige schilder portretteerde ook zichzelf erbij, links op de voorgrond. Er ontstaat zo een zeer levendige scene, helemaal in de traditie van Las Meninas (1656) en de Nachtwacht (1642). De vrouw aan tafel in het midden is María Teresa de Vallabriga. De hofkapper is bezig met haar kapsel. Haar 32 jaar oudere echtgenoot Don Luis, de jongere broer van koning Carlos III, doet een spelletje solitaire en de kinderen kijken toe.
[ ©Fondazione Magnani Rocca, Parma, Italië]
The Family of the Infante Don Luis de Borbón [ nationalgallery.org.uk ]
The personal story of Goya as a portrait painter [ storify.com ]
