het inferno van Smolensk

De Slag om Smolensk (1812) in Oorlog en Vrede

War and PeaceAfgelopen zondag zond de BBC het vijfde deel uit van War & Peace, waarin we zijn aangekomen bij de Russische veldtocht van Napoleon in de zomer van 1812 en de veldslagen bij Smolensk en Borodino. Tolstoj’s meesterwerk is een kruising tussen een soap, een geschiedenisboek en een filosofisch werk. We volgen het wel en wee van vijf adellijke families in het Rusland van Alexander I in de roerige jaren tussen 1805 en 1812 met een nabeschouwing in 1819.

Tolstoj werkte vijf jaar aan zijn meesterwerk (van 1862 tot 1867) en deed veel onderzoek naar de veldslagen bij Austerlitz (1805)en Borodino (1812). Voor de beschrijvingen aan het front en op het slagveld kon hij putten uit zijn eigen oorlogservaring die hij opdeed tijdens de Krimoorlog.

In de veertig jaar na 1772 was er een expansie naar het westen geweest waarbij Polen en Litouwen door het Russische Rijk waren opgeslokt. Tegenwoordig zijn Polen, Litouwen en Wit-Rusland weer onafhankelijke staten, maar in 1812 vormde de rivier de Njemen (Memel) de grens tussen Oost-Pruisen en Rusland. Eind juni trok Napoleon met zijn Grande Armée de Njemen over om het Russische leger bij Vilnius te verslaan en Alexander I een vrede op te leggen, net als vijf jaar eerder in Tilsit. Maar het Russische leger trok zich terug en zo begon Napoleon de grootste achtervolging uit de geschiedenis. Dit zou hem tenslotte noodlottig worden. Het Grande Armée werd steeds dieper Rusland ingelokt. Eerst naar Vitebsk, de volgende grote stad na Vilnius. Maar ook hier leverden de Russen geen slag.

Smolensk 1812
De Slag om Smolensk (1846)
door Peter von Hess (1792-1871)
Het schilderij toont een panorama op het brandende Smolensk gezien vanuit de noordzijde van de Dnjepr met de Russische opperbevelhebber Barclay de Tolly op de voorgrond.

The painting is a part of the series devoted to the great battles of the Patriotic War of 1812. This one shows a battle that took place on 5/17 August 1812. In the foreground on the left there is Commander of the 1st Army, General Mikhail Barclay de Tolly (sitting near the tree), Chief of his Staff General Alexey Ermolov (standing nearby, with a map in his hands), Cossack Ataman of the Don Army General Matvey Platov, and General Nikolay Rayevsky. Next to them there are their adjutants and batmen. To the left of the tree, the artillery is firing at the French troops across the Dnieper. Commander of Artillery is General Alexander Kutaysov. In the foreground, in the middle and on the right, wounded Russian soldiers and civilians are leaving the city and its suburbs. (Bron: hermitagemuseum.org)

Maar aangekomen bij de Dnjepr, op de grens van het oude Rusland, was de druk om het gevecht aan te gaan vanuit het Russische leger en het Russische volk zo groot geworden, dat de opperbevelhebber Barclay de Tolly niet meer kon terugtrekken. Hij moest nu vechten. Het werd de eerste grote veldslag op Russische grondgebied bij de stad Smolensk. Voor de Russen is Smolensk een heilige stad omdat in de Oespensky kathedraal een wondericoon van de Moeder Gods bewaard wordt.

Voor de Russen is Smolensk een heilige stad omdat in de Oespensky kathedraal een wondericoon van de Moeder Gods bewaard wordt.

Voor de bewoners werd 5/17 en 6/18 augustus 1812 een wereldondergang. De stad werd vrijwel compleet verwoest. Voor de Russen is het brandende Smolensk een van de beelden van de apocalyps, zoals Rotterdam 1940 dat voor ons is. De Duitse schilder Peter von Hess schilderde in 1846 een panoramisch schilderij van het inferno van Smolensk. Dit schilderij werd vermoedelijk gebruikt door de CGI-divisie die voor War & Peace een trucage maakte van het brandende Smolensk in de verte.

Smolensk 1812
De Slag om Smolensk detail
Rechts van het midden de Oespensky kathdraal. De wondericoon van de Moeder Gods was kort daarvoor in veiligheid gebracht.

De Slag om Smolensk bevindt zich in het Hermitage in Sint Petersburg. Maar vorig jaar was het te zien in het Hermitage in Amsterdam tijdens de tentoonstelling Alexander, Napoleon, Josephine.

Smolensk 1812
De Franse schilder en kolonel Jean-Charles Langlois schilderde net als Peter von Hess een schilderij van het Inferno van Smolensk, maar dan vanuit het Franse gezichtspunt.

Smolensk icon of the Mother of God [ holy-transfiguration.org ]