portretten lezen met Schama

gelezen in het gezicht van een wereldrijk van Simon Schama

Simon SchamaDe Britse historicus Simon Schama is zo succesvol dat inmiddels elk groot project van hem standaard een eigen BBC-serie krijgt. The Face of Brittain kreeg twee jaar geleden bovendien ook een tentoonstelling in The National Portrait Gallery. Ik wachtte de Nederlandse vertaling af en kreeg deze van geliefde op mijn verjaardag. Op een camping in de Elzas begon ik aan Het gezicht van een wereldrijk.

Het boek volgt de indeling van de BBC-serie The Face of Brittain en bestaat uit vijf delen: het gezicht van de macht, het gezicht van de liefde, het gezicht van de roem, het gezicht in de spiegel en gezichten van het volk. Schama opent zijn boek met een voorwoord (op het eerste gezicht) en sluit af met een nawoord (op het laatste gezicht).

Uit het voorwoord klinkt al onmiddellijk Schama‘s persoonlijke benadering van zijn onderwerp. Hij schrijft over de geboorte van zijn dochter op 15 mei 1983 en wat er gebeurt als hij voor het eerst een blik uitwisselt met de pas geborene: “Die pupillen waren geheel gebruiksklaar, de irissen opvallend kobaltblauw. We keken elkaar aan met omfloerste ogen – de mijne bewolkt door tranen; de hare worstelend met de optische musculatuur van de pasgeborene – en dronken elkaar in.”

Wie een gezicht vastlegt, legt de geschiedenis vast, zo is de overtuiging van Simon Schama. De manier waarop Churchill ruziede met zijn schilder zegt iets over de politieke verhoudingen na de Tweede Wereldoorlog. Dat John Lennon een paar uur nadat hij in foetushouding was gefotografeerd door Annie Leibovitz, werd doodgeschoten is een wonderlijk wrede speling van het lot. En de plaatjes van Charlie Chaplin of George Bernard Shaw die je bij een pakje sigaretten kreeg, zeggen iets over het begrip roem, dat steeds meer verschijningsvormen kreeg. Schama kijkt met liefde en aandacht naar schilderijen en foto’s uit de afgelopen eeuwen. Hij leest er de karakters in: daadkracht, dromerigheid, passiviteit, frustratie, irritatie. Zijn vertelling over Groot-Brittannië aan de hand van portretten ontstijgt de geschiedenis: zijn verhalen worden meesterwerkjes over menselijke emotie en menselijk handelen. Hij beweegt zich met vertrouwde, stilistische virtuositeit tussen kunst en geschiedenis om te laten zien hoe mensen leven met macht, liefde, roem – en ondergang. Zo geeft hij een uniek beeld van een wereldrijk
 
atlascontact.nl