een onderpand van onze onsterfelijkheid

gelezen uit Franz Sternbalds Wanderungen (1798) van Ludwig Tieck

In navolging van Goethes Wilhelm Meisters Lehrjahre (1795/96) schreef Ludwig Tieck de kunstenaarsroman Franz Sternbalds Wanderungen. Het verhaal gaat over de 22-jarige schilder Franz Sternbald die zijn leermeester Albrecht Dürer uit Nürnberg verlaat om op reis te gaan. Tijdens zijn omzwervingen ontmoet hij allerlei personen waaronder ook historische figuren als de Noord-Nederlandse schilder Lucas van Leyden. Aan het begin van zijn reis probeert een zakenman hem op andere gedachten te brengen. Kunstenaars zijn volgens hem arme stumperds en zouden beter een vak kunnen gaan leren. Franz Sternbald dient hem van repliek. In Tieck‘s roman komt de romantische opvatting over kunst duidelijk naar voren: kunst is een onderpand van onze onsterfelijkheid en moet juist niet nuttig zijn!

Zo beschouw ik de kunst
als een onderpand
van onze onsterfelijkheid.

uit: Franz Sternbalds Wanderungen

Friedrich Overbeck
Portret van Franz Pforr door Friedrich Overbeck
Overbeck liet zich inspireren door de romantiek van Wackenroder en Tieck en keerde terug naar de tijd van Dürer, Raffael en Lucas van Leyden
“En wat drukt u uit met dat woord “nut”? Moet soms alles op eten, drinken, en je kleden neerkomen? Of dat ik een schip beter leer besturen en machines uitvind die het ons gemakkelijker maken, opnieuw alleen om beter te eten? Ik zeg het nog een keer, het waarlijk hoogstaande kan en mag geen nut hebben; dit nuttig-zijn staat haaks op de goddelijke natuur, en dat te eisen betekent de verhevenheid van haar adel beroven en het haar op de laag-bij-de-grondse niveau van de vulgaire behoeftes van de mensheid plaatsen. Want weliswaar heeft de mens veel nodig, maar hij moet de geest niet tot de knecht van zijn knecht, van het lichaam verlagen: hij moet als een goede heer des huizes zorg dragen dat alles goed verloopt, maar die zorg voor het onderhoud moet niet heel zijn leven uitmaken. Zo beschouw ik de kunst als een onderpand van onze onsterfelijkheid.”
 
uit: Franz Sternbalds Wanderungen, vertaling van Mark Wildschut
Aesthetic vision and German romanticism van Brad Prager


Franz Sternbalds Wanderungen [ de.wikipedia.org ]