In het laatste deel van een tweeluik over Wikileaks had de jonge filosoof en hoofdredacteur van nrc.next Rob Wijnberg gesprekken met drie kenners: de Engelse arts en conservatieve denker Theodore Dalrymple, de Canadese mediasocioloog Derrick de Kerckhove en de Amerikaanse technologiegoeroe Kevin Kelly. Hoe ziet volgens hen de wereld na Wikileaks eruit?

In het artikel What’s Really Wrong with WikiLeaks – The dissolution of privacy is a fundamental aim of totalitarianism op de website city-journal.org meent Theodore Dalrymple dat Wikileaks op den duur leidt tot een dictatuur van geveinsde deugdzaamheid. Volgens Dalrymple hebben we juist geheimen nodig om eerlijk tegenover elkaar te kunnen zijn.

Wanneer Derrick de Kerckhove de stelling van Dalrympe krijgt voorgelegd (“Wikileaks presenteert zich als het morele gezag in de wereld.”), begin hij hard te lachen. “It’s show man! it’s all public show.” Hij vergelijkt het zelfs met de klassieke satires uit de oudheid. “Het is niet moralistisch, het is satirisch.” Jammer dat de interviewer hem op dat moment niet confronteerde met de Collatoral Murder video, waarin Wikileaks zich wel degelijk opwerpt als morele politieagent. Als beheerder van het erfgoed van Marshall MacLuhan is De Kerckhove een veel gevraagd spreker. Onlangs noemde hij Julian Assange in een interview met Eugenio Occorioso in La Repubblica nog een kunstenaar. The medium is the massage…

De Amerikaanse technologiegoeroe Kevin Kelly is ervan overtuigd dat we op de drempel staan naar een nieuw zelfbewustzijn. Evenals Derrick de Kerckhove is hij bereid om onze idee van de privépersoon los te laten. Is dat niet uitvinding uit de Verlichting, toen de mens zijn individualiteit ontdekte en van het genot proefde een ik te zijn. Maar op het internet waar iedereen met iedereen kan communiceren, is het volgens Kellyde vraag geworden waar het ik ophoudt en waar de ander begint.

Het was een boeiende aflevering van Tegenlicht, maar door de samenwerking met nrc.next was de insteek vooral journalistiek. De stellingen van Dalrymple, De Kerckhove en Kelly riepen bij mij vragen op die helemaal niet aan bod kwamen. Kevin Kelly die diep inging op de gevolgen van de sociale media op ons zelfbewustzijn, gebruikte het woord ‘individu’ en ‘persoon’ dwars door elkaar. Terwijl zijn toverwoorden ‘sharing’ en ‘connected’ waren, gebruikte hij telkens het woord individu, dat juist ‘ondeelbaar’ betekent. Essentieel voor het menselijk zelfbewustzijn is dat het zich kan mede-delen en daarin ligt de openheid en mogelijkheid tot communio met het andere. Hij is in de eerste plaats persoon en heeft een diep verlangen te communiceren, te delen met anderen, maar ook behoefte aan intimiteit, om het geheim van zijn leven te delen met zijn geliefde. In zijn persoon-zijn ligt ook zijn geluk, want een mens die niet kan of wil delen, is een eenzaam individuum.

Deze spirituele dimensie kwam in de hele uitzending niet aan bod en dat is wel jammer. Interviewer Rob Wijnberg heeft met zijn boek Boeiuh! juist een hartstochtelijk pleidooi geschreven om het hart meer te laten spreken in een wereld waarin vooral de jeugd wordt platgeslagen door een overload aan informatie. Veel jonge mensen zijn hun innerlijke oriëntatie kwijtgeraakt. Gisterenavond was de filosoof Wijnberg wel erg journalistiek bezig, maar dat kwam vooral doordat Tegenlicht en NRC zich concentreerden op informatie en kennis, en dus op de macht in de wereld. De wijsheid waarvan gezegd wordt dat ze in het hart woont, bleef buiten beeld. Journalisten proberen informatie te filteren en het gat tussen de burger en de overheid te verkleinen. Een rechtvaardige verdeling van informatie (dus transparantie) is de heilige graal van de vrije pers. Maar omdat de journalist handelt in informatie, blijft hij tot op zekere hoogte zelf ook weer binnen een machtsspel gevangen. Elke hoofdredacteur heeft graag zijn scoop. De jacht op de cables van Wikileaks haalde niet het mooiste naar boven bij de rivaliserende NRC en NOS. Waar kennis is, is macht. Ook al duurt een kennismonopolie volgens Kevin Kelly steeds korter, een klein tijdsverschil maakt uit wie de macht en de scoop heeft.

Wijsheid dient het algemene belang en vraagt vaak om persoonlijke offers. Misschien is ze daarom minder geliefd dan informatie en kennis. Eén ding is zeker: Er is een overvloed aan informatie en een tekort aan wijsheid.

Tegenlicht | De wereld na Wikileaks door Rob Wijnberg in NRC.next
Nederlandse vertaling van Dalrymples artikel in de Volkskrant