Drie weken geleden bepaalden de Alpen ons uitzicht. We probeerden ons te verplaatsen in de traditionele bergbewoners met in gedachten de film Schlafes Bruder naar de roman van de Oostenrijkse schrijver Robert Schneider. Het verhaal speelt zich af aan het begin van de negentiende eeuw in een geïsoleerd bergdorpje in Montafon.
Als je zoals ik uit Nederland komt, of zoals Michaela uit Niedersachsen en je de vlakke ruimte sinds je geboorte aan alle kanten om je heen hebt gevoeld, is het een beklemmende gedachte een leven lang in een bergdal te wonen. Natuurlijk bepaalt de natuurlijke biotoop, waarvan het landschap het gezicht is, over vele generaties het karakter van een volk. Maar het is dwaas om een open landschap te koppelen aan ruimdenkendheid. Net zo dwaas is het om bekrompenheid te koppelen aan een gesloten landschap. Toch is dat laatste na het lezen of zien van Schlafes Bruder verleidelijk. De bergbewoners die hun hele leven in een bergdal zitten opgesloten, blinken niet bepaald uit door een ruime blik op de wereld. Terwijl in de rest van Europa de Verlichting al in volle gang is, leven zij rond 1800 nog met natuurgeesten die bezweerd moeten worden en bestaat hun godsdienst uit een mix van bekrompen katholicisme en oeroud bijgeloof.
Tegelijkertijd geeft het hooggebergte hen iets unieks, namelijk de ervaring van de grootsheid van de natuur en de nietigheid van de mens. De Duitse theoloog Rudolf Otto heeft deze ervaring in zijn beroemde boek Das Heilige het Mysterium tremendum ac fascinans genoemd. En de Duitse romantische landschapsschilder Caspar David Friedrich geldt als een van de voornaamste schilders die de overweldiging door de natuur heeft gevisualiseerd.
In deze serie liet ik al verschillende Duitse en Oostenrijkse romantische landschapsschilders zien uit de eerste helft van de negentiende eeuw. Maar de achttiende eeuwse Zwitserse schilder Caspar Wolf (1735–1783) is nog niet aan bod geweest. Wolf was onder de indruk geraakt van het gedicht Die Alpen van Albrecht von Haller (1708–1777) en schilderde vanaf 1773 tot aan zijn dood in 1783 gletsjers, watervallen, rotsen en ravijnen dat het een lust was.
In tegenstelling tot de landschappen van veel Duitse romantici zijn Wolfs landschappen topografisch exact.
