hedendaagse Nederlandse tekenaars [ 16 ]

vrijdag de opening bezocht van Gelders Balkon 15: Bernard Verhoeven
Museum voor Moderne Kunst Arnhem, t/m 13 mei 2012

“We are such stuff As dreams are made on; and our little life Is rounded with a sleep.“ horen we Prospero in The Tempest van Shakespeare zeggen. Prospero bedoelt dat wij zélf gemaakt zijn van het “spul” waar dromen van gemaakt zijn. Maar we hebben spiegels nodig om dat te kunnen zien. Bij de opening van de tentoonstelling met werk van Bernard Verhoeven afgelopen vrijdag in het Museum voor Moderne Kunst Arnhem moest ik telkens aan Shakespeares woorden denken. De prenten van Verhoeven hebben soms de ovale vorm van de archetypische spiegel en de ruimte die zij openbreken, is de ruimte van de droom. De wereld is er op een vreemde manier gekanteld waardoor je even kunt zien dat het kleine afgescheiden bewustzijn omringd is door een “slaap”.

MMKAHet balkon in de voormalige buitensociëteit uit 1873-75 waarin het MMKA gevestigd is, vormt een ideale lokatie voor Verhoevens prenten waarin de architectuur een vooraanstaande plaats inneemt. De omloop onder de koepel waar de prenten zijn tentoongesteld en de prenten zélf lijken soms in elkaar geschoven zoals in Escher‘s bekende litho van de prentengalerij. Het vertrouwde en het vreemde, het binnen en buiten doordringen elkaar en ik ben die wonderlijke grensbewoner die ziet dat hij gemaakt is van hetzelfde “spul” als waar dromen van gemaakt zijn.

Het werk van Verhoeven ademt de geest van de tweede helft van de negentiende eeuw die onmiskenbaar dubbel was. Het was de tijd van de positivistische wetenschap en objectiveringskoorts. De keerzijde daarvan was een verlangen naar het occulte en mysterieuze. Niet alleen de dieselmotor en de röntgenstralen werden uitgevonden en ontdekt, maar ook het onderbewustzijn.

Facettekop
Bernard Verhoeven
Facettekop, 2009, 34,5 x 26,5 cm
De wereld van Bernard Verhoeven verwijst vaak naar de negentiende eeuw maar is nog meer het thuisland van het anachronisme en irrationalisme.

Als er in de twintigste eeuw een kunstenaar is geweest die het dubbele karakter van deze tijd op mij heeft overgebracht, dan is het wel Max Ernst. In zijn collages van objectiverende staalgravures plakt hij een raadselachtige en vaak spookachtige wereld in elkaar waarin wetenschap en spiritisme, droom en werkelijkheid elkaar ontmoeten in een super-werkelijkheid, een boven-werkelijkheid, waaraan het surrealisme zijn naam te danken heeft.

De wereld van Bernard Verhoeven verwijst vaak naar de negentiende eeuw maar is nog meer het thuisland van het anachronisme en irrationalisme. Tijdsbeelden vloeien in elkaar over. Vormen volgen soms gehoorzaam hun functie, een andere keer de fantasie en dan herinneren ze mij aan achttiende eeuwse meetinstrumenten uit het Teylers Museum: kastjes met rare voetjes en armpjes die zich nog vast lijken te klampen aan een alchemistische oorsprong. Soms schemert het absurdisme van Monty Python regisseur Terry Gilliam door, een andere keer een architectonisch visioen van de Brusselse tekenaar François Schuiten en weer een andere keer een broeierig Freudiaanse tafereel.

pilvrouwen
Bernard Verhoeven
Pilvrouwen, 2004, 47 x 39,5 cm

The medium is in Verhoeven‘s prenten een belangrijk bestanddeel van the message. Meestal tekent en schildert hij dun op gekleurd papier. Hierdoor schijnt er overal in de voorstelling van binnenuit eenzelfde licht. Net als bij een sepia is het beeld van een homogene substantie gemaakt. Vaak is er een gebroeders van Limburg-achtige obsessie voor het detail en dat versterkt de zuigkracht van de beelden. De kracht van een prent is tenslotte niet de afmeting maar het vermogen om je een andere wereld in te leiden.

Bernard Verhoeven (Nijmegen 1960) beoefent een klassieke tekentechniek: eerst wordt de tekening opgezet met potlood, dan wordt er met zwarte, verdunde waterverf een monochrome (eenkleurige) onderschildering gemaakt waarin de lichte en donkere partijen aangegeven worden. Tot slot wordt met waterverf kleur toegevoegd en met Oost-Indische inkt meer contrast en accenten aangebracht.

Niet alleen de techniek, ook de voorstellingen doen op het eerste gezicht aan alsof ze uit vroeger tijden stammen. We zien bijvoorbeeld huizen in negentiende-eeuwse neostijlen, oude kerkinterieurs en moeilijk te dateren huiskamers. Binnen deze rijk gedetailleerde omgevingen zijn personen te zien in bijvoorbeeld geplooide gewaden, met hoge koopmanshoeden of ridderhelmen op of omringd door halo’s. Gebouwen, kleding en attributen verwijzen naar verschillende tijden, ook naar het heden, en worden naast fantasie-elementen in hetzelfde werk gezet. Wat het allemaal precies betekent blijft raadselachtig.

Bron: mmkarnhem.nl

meer hedendaagse tekenaars | bernardverhoeven.nl